131

143

TBB Dergisi 2017 (131)

Hasan DURSUN

haklarının aslında, nesnel hukukun kurallarıyla temsil edilen nesnel

genel yararın hüküm sürmesi gereken bir alanda, yeniden dirilen ve

dönüşüme uğrayan özel hakları ve dolayısıyla özel çıkarları temsil

ettiğini belirtmektedir. Bununla birlikte yazar, temel ve ilkel katmanı

konu edinen özel hukukta, öznel hukuk kavramları çok sayıda ve gü-

venle kullanılıyor olsa da bu kavramların kamu hukuku kuramındaki

kullanımının yanlış anlamalara ve çelişkilere yol açtığını, bu yüzden

kamu hukuku kuramlarının gülünç sayılabilecek derecede zorlama,

yapay ve tek yanlı kurgularla doluyken, özel hukukun, yalınlığı, açık-

lığı ve olgunluğu ile belirginleşeceğini ifade etmektedir. Yazar, öznel

yetkilendirme yönüyle hukuksal biçimin, bencil ve yalıtık özel çıkar

sahiplerinden oluşan bir toplumda doğduğunu, bütün ekonomik ya-

şamın bağımsız iradeler arasında uyuşma ilkesine göre kurulduğu için

her bir toplumsal işlevin az ya da çok yansımalı bir hukuksal nitelik

kazanacağını, bir başka deyişle, her toplumsal işlevin eşanlı olarak bu

işlevi yerine getirene ait olan bir hakkı da doğuracağını belirtmektedir.

Ancak yazar, siyasal toplumda özel çıkarların doğası gereği, burjuva

toplumunun ekonomisindeki gelişkinliğe ve önem ulaşamayacağı için

öznel kamu haklarının geçici, gerçek köklerinden yoksun ve belirsiz-

likten kurtulamayacak bir şey olarak ortaya çıktığını, ayrıca, devletin,

hukuksal bir üstyapı kurumu da olmadığını yalnızca “öyleymiş gibi

düşünülebileceğini” ifade etmektedir.

Pašukanis, hukuksal kuramın; yasama organının, yürütme organı-

nın ve diğer birimlerin haklarını, örneğin, borç verenin alacak hakkıy-

la özdeşleştiremeyeceğini zira bunun nesnel ve genel devlet yararının

egemenliğiyle, yalıtık bireysel çıkarların yer değiştirmesi anlamına ge-

leceğini, eşanlı olarak her hukukçunun hukuksal biçimi bozmadan bu

haklara hiçbir esaslı içerik tanınamayacağının da bilincinde olduğunu

ifade etmektedir. Yazar, kamu hukukunun, özel hukuk biçimlerinin

siyasal alandaki yansımasından başka bir şey olmadığını veya genel

olarak hukuk olma niteliğine sahip olmadığını, toplumsal işlevin, ba-

sit bir toplumsal işlev gibi ve hukuk kuralının da basit bir düzenleyici

kural gibi değerlendirilmesi girişimlerinin hukuksal biçimin ölümü

B. E. Pašukanis, Genel Hukuk Teorisi ve Marksizm [(Rusça orijinali, Obshchaia

teoriia prava i Marksizm: Opyt kritiki osnovynykh iuridicheskikh poniatii, 1924)

Fransızcasından (La Théorie du Droit et le Marxisme, 1926)’dan çeviren; Onur

Karahanoğulları], Birikim Yayınları, İstanbul 2002, s. 102-103.