131

149

TBB Dergisi 2017 (131)

Hasan DURSUN

Lenin, kapitalizmin, kapitalist emperyalizm haline ancak geliş-

mesinin belirli ve çok yüksek bir düzeyinde, kapitalizmin esas özel-

liklerinden bazıları kendi karşıtlarına dönüşmeye başladığı zaman,

kapitalizmin yüksek bir ekonomik ve toplumsal yapıya geçiş dö-

neminin bazı ögelerinin, bütün gelişme çizgisi boyunca biçimlenip

belirdiği zaman gelebildiğini belirtmektedir. Yazar, bu süreç içinde,

ekonomik yönden de önemli olayın, kapitalist serbest rekabetin ye-

rine kapitalist tekellerin geçmesi olduğunu, serbest rekabetin, kapi-

talizmin ve genel olarak meta üretiminin temel niteliği olduğunu, te-

kelin ise serbest rekabetin tam karşıtını oluşturduğunu, ama serbest

rekabetin, büyük üretime geçerek, küçük üretimi saf dışı bırakarak,

büyüğün yerine daha büyüğünü geçirerek, üretimdeki ve sermaye-

deki yoğunlaşmayı tekellerin doğduğu ya da tekelleri doğuran bir

noktaya değin götürerek, gözlerimizin önünde tekel durumuna dö-

nüştüğünü, karteller, sendikalar ve tröstlerin, milyarları-trilyonları

çekip çeviren az sayıda bankanın onlarla birleşip kaynaşan sermaye-

leri olduğunu, aynı zamanda tekellerin, kendisinden çıkmış olduk-

ları serbest rekabeti yok etmediğini, onun üstünde ve yanında var

olduğunu, bu şekilde iyice keskin, şiddetli sürtüşmelere ve çatışma-

lara yol açtığını, tekelin, kapitalizmden daha yüksek bir düzene geçiş

olduğunu belirtmektedir.

Lenin, emperyalizmin, kısa olarak, kapitalizmin tekelci aşaması

şeklinde tanımlanabileceğini, bu tanımlamanın temel öğeyi kapsadı-

ğını, çünkü bir yandan mali sermayenin, birkaç tekelci büyük banka

sermayesinin, tekelci sanayi gruplarının sermayesiyle kaynaşmasının

bir sonucu olduğunu, öte yandan, dünyanın paylaşılmasının

da her-

hangi bir kapitalist devletçe el konmamış bölgelere kolayca yayılan

sömürge politikasından tamamıyla paylaşılmış yeryüzü topraklarının

tekellerin mülkiyetine geçmesi için uygulanan sömürge politikasına

geçişi ifade ettiğini savlamaktadır.

Lenin, ekonomik özüyle emperyalizmin tekelci kapitalizm oldu-

ğunu, yalnız bunun bile emperyalizmin tarih içerisindeki yerini be-

lirlemeye yeteceğini, zira serbest rekabet toprağında ve bütünüyle

Lenin, s. 94-95.

Kapitalistlerin dünyayı paylaşımı konusunda bkz. Lenin, s. 72-81.

Lenin, s. 96.