131

147

TBB Dergisi 2017 (131)

Hasan DURSUN

soruyu da Marx yanıtlamış ve güçlülerin hizmetinde bir araç olan hu-

kukun da “hukuk” olduğu sonucuna varmıştır. Daha açık bir deyişle

Marx, üretimin her biçiminin kendi hukuksal ilişkilerini, kendi yöne-

tim biçimi gibi olguları doğuracağını, bu incelik ve anlayıştan yok-

sunluğun tam anlamıyla birbirleri arasında organik bir bağ bulunan

şeyleri olumsal bir ilişkiye, diğer deyişle, salt düşünce bağlantılarına

koymakta kendisini göstereceğini, bu yüzden burjuva iktisatçılarının

örneğin “en güçlünün hak sahibi olduğu” (Faustrecht) döneme oranla,

üretimin çağcıl polis ile daha kolay olduğu basit görüşünü benimse-

diklerini ifade etmektedir. Yazar, bununla birlikte burjuva iktisatçıla-

rının unuttukları şeyin “en güçlünün hakkının” (Faustrecht) bir hukuk

ilişkisi olduğunu ve onların “hukuk devleti”nde başka bir biçim altın-

da da olsa varlığını sürdürdüğünü ifade etmektedir.

Marksistler kapitalist düzende veya klasik olarak yapılan idare

hukuku tanımlarını kabul etmedikleri gibi yine yukarıda belirtildiği

üzere idare hukukunun tanımı içerisinde geçen “devlet”, “hukuk” ve

kamu hukuku” kavramlarına da farklı bir içerik vermektedirler. Bu

bağlamda Marksistler kapitalist düzende özellikle tekelci kapitalist

düzende idare hukuku bakımından önem taşıyan çeşitli varsayımlar-

da bulunmuşlardır. İnceleme konumuz açısından önem taşıyan iki te-

mel varsayım bulunmaktadır. Bunlarda ilki kapitalist düzende “güçlü

yürütme veya icra” olgusuyla karşı karşıya kalınacağı, ikincisi ise bu

düzende askeri harcamaların sürgit bir şekilde artma eğiliminde olu-

nacağıdır. Marksistlerin bu varsayımlarını daha derin bir şekilde kav-

rayabilmek açısından öncelikle “tekelci kapitalizm” kavramı üzerinde

durulması faydalı olacaktır.

II- TEKELCİ KAPİTALİZM

Kapitalizmin gelişme aşamaları bakımından en ayrıntılı analizleri

yaklaşık 100 yıl önce Lenin yapmıştır. Yapmış olduğu analizler günü-

müzde bile gerçekliğini koruduğu için

Lenin’in analizlerinden konu-

ya giriş yapmak uygun olacaktır.

Marx, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, s. 243-244.

Tekelci kapitalizmin Amerika Birleşik Devletlerinde boyutu konusunda bkz. Hu-

berman, s. 15-19, Türkiye’deki boyutları konusunda bkz. M. Sönmez, Kırk Hara-

miler Türkiye’de Holdingler, 3. Baskı, Özlem Yayınevi, İstanbul 1988.