131

151

TBB Dergisi 2017 (131)

Hasan DURSUN

Lenin, tekelci kapitalizmin, kapitalizmdeki bütün çelişkileri güçlü

bir şekilde ağırlaştıracağını, yüksek fiyatların ve kartellerin zorbalığı-

nın bunun açık kanıtı olduğunu, çelişkilerdeki bu ağırlaşmanın, dünya

mali-sermayesinin kesin zaferiyle açılmış olan geçici tarihsel dönemin

en büyük itici gücü olduğunu belirtmektedir.

Lenin, tekel veya emperyalizm olgusunun güçlü icra eğilimi yara-

tacağını örtük olarak savunmaktadır. Daha açık bir deyişle yazar, söz

konusu olgunun oligarşiyi, özgürlük eğilimi yerine egemenlik eğilimi,

sayıları gitgide artan küçük ya da zayıf ulusların zengin ya da güçlü

birkaç ulus tarafından sömürülmesinin, emperyalizme, onun asalak ve

çürümüş bir kapitalizm haline getiren ayırt edici özellikler kazandır-

dığını, burjuvazinin gitgide artan bir ölçüde sermaye ihracından ge-

len kazançlar ve “kupon kırpmak”la yaşadığını, “rantiye (getirimci)-

devlet”in tefeci-devletin yaratılmasının gitgide daha belirgin biçimde

emperyalizmin eğilimlerinden biri olarak ortaya çıktığını savlamak-

tadır. Ancak yazar, bu çürüme eğiliminin, kapitalizmin hızlı gelişme-

sini önleyeceğini sanmanın yanlış olacağını, söz konusu gelişmenin

önlenemeyeceğini, emperyalist dönemde, bazı sanayi kollarının, bur-

juvazinin bazı katmanlarının, bazı ülkelerin, bu eğilimlerden birini ya

da ötekini, küçük ya da büyük ölçüde gösterdiklerini, genel olarak,

kapitalizmin, eskiye göre çok daha büyük bir hızla geliştiğini, bu geliş-

menin, yalnızca genellikle gitgide daha eşitsiz hale gelmekle kalmayıp

gelişme eşitsizliğinin, sermaye bakımından İngiltere gibi en zengin ül-

kelerin çürümesinde kendisini özellikle gösterdiğini belirtmektedir.

Lenin, tekelci kapitalizmin otoriter eğilimler yanında savaş harca-

malarını da körükleyeceğini savlamaktadır. Yazar, bu körüklemenin

yalnızca günümüzde olmadığını geçmişte de bunun görüldüğünü,

zira kapitalizmin asalak olduğu ve çürüdüğünü

ifade etmektedir.

Daha açık bir deyişle Lenin, İngiliz-Boer savaşının henüz tazeliğini

yitirmemiş izlenimleriyle Hobson’un, emperyalizmle maliyecilerin çı-

karları arasındaki savaş taahhütleri ve siparişlerinden kazanılan kâr

artışları arasındaki bağı anlatırken onun şu görüşünü nakletmektedir.

“Bu kesinlikle asalakça siyaseti yürütenler, kapitalistlerdir; ancak, aynı

Lenin, s. 133.

Lenin, s. 134.

Kapitalizmin asalak olduğu ve çürümesi konularında ayrıntılı bilgi için bkz. Le-

nin, s. 106-116, Huberman, s. 29-44.