131

157

TBB Dergisi 2017 (131)

Hasan DURSUN

karşı olarak, onların yerine aşamalı olarak kurulmuştur. Kurulan de-

mokrasilerde meclisler, monarşi rejimlerinin yanı başında doğmuş ve

en önemli kurumlar olarak örgütlendirilmiştir. Meclislerin temel rolü

ise monarşilerin gücünü sınırlandırmak olmuştur. Bu durum, doğal

olarak, demokratik devletin temel unsuru olan mecliste bulunan mil-

letvekillerinin rolünü artırmış, otokrat devletin temel unsuru olan icra-

nın ayrıcalıklarını sınırlandırmıştır. Uygulanan bu alışkanlıklar sonu-

cu, devlet bütünüyle demokrasiye geçse bile bir gelenek yaratılmıştır.

Bir başka deyişle, icranın zayıf olması gerektiğini doğuran nedenler

bütünüyle ortadan kalksa bile icraya olan güvensizlik sürüp gitmiştir.

Bu bağlamda demokrasilerde icra organı hiçbir şekilde monarşik kö-

kenini unutamaz. Bu durum, Avrupa’da niçin güçlü bir icraya karşı

husumet olduğunu ve onun neden daha küçük bir şekilde teşkilatlan-

dırıldığını açıklayabilmektedir.

Avrupa’da yürütmenin zayıf bir şekilde örgütlendirilmesinin ikin-

ci nedeni, ülkelerin ekonomik yapısı ve ekonominin dayandığı ideolo-

jidir. Gerçekten de Avrupa ülkelerinde uygulanan liberal kapitalizm,

zayıf hükümetler öngörmekte ve hükümetin görevlerini askeri ve

güvenlik işleriyle sınırlandırarak onun “bırakınız yapsınlar, bırakınız

geçsinler” (laissez faire, laisses passer) oyununu bulandırması isten-

memektedir. Bu bağlamda siyasi liberalizm ve ekonomik liberalizm

birleşerek olağan zamanlarda yürütmenin zayıf bir konumda tutulma-

sı konusunda anlaşmışlardır. Bunun birinci gerekçesi, güçlü bir hü-

kümetin “baskıcı” (oppresseur) bir tutum takınacağı, ikincisi ise onun

“tertipçi” (planificateur) olacağıdır.

Kuşkusuz kapitalist anlayış, icra veya idarenin her zaman zayıf bir

şekilde örgütlendirilmesini savunmamaktadır. Kimi durumlarda top-

lumun karmaşa veya ayaklanmaya karşı korunması gerekmektedir.

İşte bu yüzden liberal kapitalist anlayışa göre hükümet, koşulların ve

durumun gereklerine göre iyi ve kötü olabilir. Bu bağlamda liberal ka-

pitalist anlayış, kamu düzeni tehlike altına girdiği veya devrim tehdi-

di altında bulunduğu hallerde güçlü bir hükümeti tasvip etmekte, bu

gibi olağanüstü durumlar dışında “silik” (effacé) hükümeti tercih et-

mektedirler. Bununla birlikte Duverger, Batı toplumlarının ekonomik

Duverger, s. 16.

Duverger, s. 17.