131

268

Asgari Alım Taahüdü İçeren Bayilik Sözleşmelerinde Cezai Şart- Yargıtay Hukuk Genel ...

ceğidir. Hâkim görüşe göre, ceza koşulunun seçilmesi, nitelik itibariy-

le değiştirici yenilik doğuran hakkın kullanılmasıdır.

Bu nedenle ala-

caklı, seçim hakkını ceza koşulunu tercih ederek kullandığı takdirde,

sonradan vazgeçerek borcun aynen ifasını talep edemez.

Diğer bir

ifadeyle bu durumda aynen ifa talebi sona erer ve borçlu asıl edimi

yerine getirmekten kurtulur. Bununla birlikte, alacaklı ceza koşulunun

muaccel olmasına rağmen borcun aynen ifasını seçtikten sonra, cezayı

talep etme hakkı ortadan kalkmaz.

Alacaklı aynen ifayı talep etmiş

olmasına rağmen borçlu borcunu ifa etmediği takdirde, alacaklı bu kez

ceza koşulunu talep edebilir. Bu durum, yenilik doğuran hakların geri

alınamamasıyla çelişki oluşturmaz; zira yeni bir ifa etmeme, yeni bir

seçim hakkına yol açar.

Taraflar anlaşma yaparak alacaklının ifayla birlikte kararlaştırıl-

mış olan ceza koşulu da talep edebileceğini kararlaştırabilirler. Bu du-

rumda ifaya eklenen (kümülatif) ceza koşulu söz konusu olmaktadır.

Türk Borçlar Kanunu, borcun zamanında ve yerinde ifa edilmediği

Kocaağa, s. 181; Couchepin, Nr. 616; CHK-Pellanda/Dubs, N. 34; Gauch/Schlu-

ep/Schmid/Emmenegger, Nr. 3795; Kılıçoğlu, s. 805; Eren, s. 1184; Bilge, s. 100;

Günay, s. 78; CR-Mooser, Art. 160 OR, N. 10; Hatemi/Gökyayla, s. 356; Cansel/

Özel, s. 722.

Erdem, s. 132; Guhl/Schnyder, s. 619; CHK-Pellanda/Dubs, Art. 160, N. 36; Ga-

uch/Schluep/Schmid/Emmenegger, Nr. 3795; Bucher, s. 528; Couchepin, Nr. 616;

Kocaağa, s. 183; Bentele, s.93; Kılıçoğlu, s. 805; Eren, s. 1184; Oğuzman/Öz, s. 512;

ZK-Oser, Art. 160, N. 5; Bilge, s. 100; von Tuhr/Escher, s. 281; Schwenzer, Nr.

71.10; OFK-Staffelbach, Art. 6 OR, N. 12; Günay, s. 78; CR-Mooser, Art. 160 OR, N.

11; Cansel/Özel, s. 723.

Doktrindeki hâkim görüş, aynen ifanın talep edildiği durumlarda seçim beyanı-

nın bulunmadığını, yalnızca sözleşmesel bir talebin ileri sürüldüğünü kabul et-

mektedir. Böylelikle aynen ifanın talep edildiği durumlarda sonradan ceza ko-

şulunun istenmesi mümkündür. CHK-Pellanda/Dubs, Art. 160, N.34; Kocaağa,

s. 183; Erdem, s. 132; OFK-Staffelbach, Art. 160 OR, N. 12; Couchepin, Nr. 619;

ZK-Oser, Art. 160, N. 5; von Tuhr/Escher, s. 282; Schwenzer, Nr. 71.10; Bilge, s.

100; CR-Mooser, Art. 160 OR, N. 12; Günay, s. 144. Karş. Bentele, s. 93; Kılıçoğlu,

s. 805; Cansel/Özel, s. 723. Federal Mahkeme ise bu görüşü yenilik doğuran hak-

ların geri alınamamasıyla bağdaşmadığı ve bunun borçlu açısından güvensiz bir

hukuki durum yarattığı gerekçesiyle eleştirmektedir. Bkz. CHK-Pellanda/Dubs,

Art. 160, N.34’de zikredilen kararlar. Yargıtay ise, 1996 yılında vermiş olduğu bir

kararda, “ BK.nun 158/1. maddesi gereğince aksine sözleşmede hüküm bulunma-

dığından alacaklı ya aktin icrasını veya cezanın ödetilmesini isteyebilir. Olayda,

davacı (…), artık iradesini akdin icrası doğrultusunda kullandığından cezai şartın

tahsilini dava edemez” ifadelerine yer vermiştir. Bu çerçevede, Yargıtay’a göre

alacaklı asıl borcun ifasını seçerse bundan sonra ceza koşulu talebinde bulunama-

yacaktır.

Couchepin, Nr. 618.