272 / 405
271
TBB Dergisi 2017 (131)
Pınar ÇAĞLAYAN AKSOY
cezayı ifa ederek sözleşmeyi dönme veya fesih yoluyla sona erdirebil-
mektedir.
33
Dönme cezasının, sözleşmeye aykırı davranılması halinde
alacaklının yalnızca ceza koşulunun talep edilebileceğini düzenleyen
anlaşmalardan
(exklusive Konventionalstrafe)
farklı olduğunu belirtmek
gerekmektedir.
34
Münhasır ceza koşulu kanunda düzenlenmemiştir.
Bununla birlikte, TBK md. 179/f. 1 çerçevesinde taraflar ceza koşulu
ile asıl edim arasındaki ilişkiyi belirlemek konusunda serbest olduk-
larından, doktrinde münhasır ceza koşulunun kararlaştırılabileceği
kabul edilmektedir. Münhasır cezai şartta, dönme cezasından farklı
olarak ceza koşulunun ödenmesi için dönme hakkının kullanılması ge-
rekmemekte, sözleşme ayakta kalmaktadır.
35
Uygulamada münhasır
ceza koşulunun kararlaştırılmasının nadir olduğu belirtilmektedir.
36
Bu bilgiler esas alınarak somut olaydaki ceza koşulunun hangi tür-
den olduğuna ilişkin olarak şu tespitler yapılmalıdır:
İlk olarak belirtelim ki, ihtilaf konusu somut olayda taraflar ara-
sındaki sözleşmede yer alan kayıt, bir “al ya da öde”
(take or pay)
kaydı
niteliği taşımamaktadır. Al ya da öde kaydı ihtiva eden bir sözleşmede
alıcı, sözleşme konusu asgari alım taahhüdünde bulunduğu miktarda
malı teslim almasa dahi onun bedelini ödeme yükümlülüğü altına gir-
mektedir. Oysa ihtilaf konusu olayda böyle bir durum söz konusu de-
ğildir. Somut olayda bayi, asgari alım taahhüdünü yerine getirmemesi
nedeniyle teslim almadığı malların sözleşmede kararlaştırılan karşılı-
ğını ödemekle yükümlü olmayıp, sadece eksik aldığı ton başına ceza
koşulu ödeme yükümlüğü altına girmektedir. Dolayısıyla somut olay-
da ceza koşuluna bağlanmış bir asgari alım taahhüdü söz konusudur.
Söz konusu somut olayda asgari alım taahhüdü bakımından bir ceza
koşulu kararlaştırılmamış olsaydı, bayinin sözleşme ile üstelendiği as-
gari alım taahhüdünü yerine getirmemesi, yani sözleşmede belirlenen
miktarda mal alımını gerçekleştirmemesi durumunda, satıcı alıcıdan
tazminat isteme hakkını kazanacaktı. Ancak bunun için satıcının, bir
33
Couchepin, Nr. 662; Huguenin, Nr. 1273; Gauch/Schluep/Schmid/Emmenegger,
Nr. 3810; Bentele, s. 21 vd.
34
Couchepin, Nr. 660; Gauch/Schluep/Schmid/Emmenegger, Nr. 3809; Bentele, s.
21, dn. 90. Aksi görüşte bkz. Huguenin, Nr. 1273.
35
Couchepin, Nr. 660; Gauch/Schluep/Schmid/Emmenegger, Nr. 3809; Bentele, s.
21, dn. 90.
36
Couchepin, Nr. 661.