dergi 132

168

Eşlerin Çocuk Sahibi Olma Konusunda Uyuşmazlığa Düşmesi

insan haklarına aykırı olur.

Çocuk sahibi olma, çocuk sayısına ve za-

manına karar verme özgürlüğü üreme hakkı üst başlığı altında toplan-

maktadır.

Üreme hakkı olumsuzunu; ürememe hakkını da içeren bir

kavramdır.

Dolayısıyla çocuk istememe hakkı da üreme hakkı altında

toplanan değerlerdendir.

Anlaşıyor ki bireylerin ve ayrıca vurgulamak gerekirse kadının,

gelecek nesli üretme yükümlülüğü yoktur.

Final Act of the International Conference on Human Rights, U.N. Document A/

CONF. 32/41, Newyork 1968, s. 15.

“Üreme hakları, bu bağlamda temel dayanağını İnsan Hakları Evrensel

Beyannamesi’nden almaktadır. Bu beyannamenin yaşam hakkının korunmasına

ilişkin 3, özel hayatın ve aile yaşamının korunmasına ilişkin 12, evlenme hakkı ve

özgürlüğüne ilişkin 16, düşünce, vicdan ve kanaat özgürlüğüne ilişkin 18, ifade

özgürlüğüne ilişkin 19, tıbbi bakım ve sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına

ilişkin 25 ve eğitim hakkına ilişkin 26’ncı maddeleri, üreme hakkının hayata ge-

çirilmesinde göz önünde bulundurulması ve uygulanması gereken temel hakları

belirlemektedir” Recep Doğan, “Kadının Üreme Hakkı, Kürtaj, Çocuk Düşürme

ve Düşürtme Suçları”,

Türkiye Barolar Birliği Dergisi

, S. 127, 2016, s. 78.

Üreme hakkı ve bireylerin çocuk sahibi olup olmamaya karar verme hakkı husu-

sunda bak. Gürkan Sert, Üreme Haklarının Yasal Temelleri ve Etik Değerlendir-

me, İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, İstanbul 2013, s. 18 vd.; “Üreme hakları,

evrensel insan hakları bağlamında çiftlerin ve bireylerin yapacakları çocukların

sayısı ve aralığına özgür ve sorumlu olarak karar verebilmeleri, bunun için gerekli

bilgiye sahip olabilmeleri, sağlık hizmetlerine ulaşabilmeleri sırasında hiçbir şid-

det baskı ve ayrımcılığa maruz kalmamaları olarak tanımlanmaktadır” Doğan, 78.

Her insan hakkının olumsuzunu da içerdiği söylenemez. Örneğin yaşam hakkı

(Anayasa m. 17), yaşamama hakkını içermez. Bu anlamda intihar hukuka uygun

görülemez ve intihar hakkından söz edilemez. Avrupa İnsan Hakları Sözleşme-

si açısından “…2. madde, herhangi bir dil çarpıtması olmadan, tamamen zıt bir

hakkı verdiği şeklinde yorumlanamaz, bir ölme hakkı ya da bu madde bireyin

yaşamaktansa ölmeyi seçme hakkı bağlamında kendi kaderini tayin hakkını yara-

tamaz”. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Pretty/Birleşik Krallık Kararı, Karar

tarihi: 29.04.2002, Başvuru no: 2346/02, bu karar için bak. Douwe Korff, Yaşam

Hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. Maddesinin Uygulanmasına İliş-

kin Kılavuz Kitap, çev. Çınar, Özgür Heval/Kaya Abdülcelil, Avrupa Konseyi

İnsan Hakları El Kitabı No. 8, Strasbourg 2006, s. 19-20; Serkan Cengiz, “Avrupa

İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Yaşam Hakkı”,

Türkiye Barolar Birliği

Dergisi

, S. 93, 2011, s. 402-403; Mert Nomer, “Yaşam Hakkına Saygı Nedeniyle

Ölümü İstemek, Pretty-Birleşik Krallığa Karşı”,

Türkiye Barolar Birliği Dergisi

, S.

113, 2014, s. 41 vd.

Bunun gibi, Türk hukukunda; “Ötenazi yasaktır. Tıbbi gereklerden bahisle veya

her ne suretle olursa olsun, hayat hakkından vazgeçilemez. Kendisinin veya bir

başkasının talebi olsa dahi, kimsenin hayatına son verilemez” Hasta Hakları Yö-

netmeliği m. 13; ayrıca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi açısından bak. Korff, 16

vd; Cengiz, 401 vd.

“Annelik özgür bir seçim olmalıdır. Her kadın çocuk sahibi olmak için en iyi za-

manlamaya, sahip olmak istediği çocuk sayısına ve doğumlar arası bekleme süre-