133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

hak ve özgürlüklerin güvenceye alındığı bir ortam yaratmak yerine,

ülkenin bir bütün olarak yönetilebilirlik krizine sürüklenmesiyle so-

nuçlanacaktı.

Snegur, istediklerini elde edemediği bu dönem boyunca yasama

organına ciddi eleştiriler yönelterek, iyi yönetilemediğini ileri sürdüğü

ülkede mutlaka başkanlık sistemine geçilmesi gerektiğini savundu.

Nitekim 1996 yılına gelindiğinde, yaklaşan cumhurbaşkanlığı seçimi

öncesinde yaşanan tartışmalarda Snegur’un temel söyleminin bu yön-

deki görüşlerden oluştuğu görülüyordu. Buna karşın, seçim yarışında

Snegur’un en önemli rakibi ve en sert muhalifi olan dönemin Meclis

Başkanı Petru Luchinschi’nin ise daha merkezci ve ılımlı bir söylem

benimsediği görülmekteydi.

İşin ilginç boyutu ise, ülkede yapılan ilk çok adaylı cumhurbaş-

kanlığı seçimini kazanan Luchinschi’nin, zaferden hemen sonra, daha

önceden eleştirdiği başkanlık yanlısı söylemleri aynen benimsemesi

oldu. Luchinschi, Snegur’un etkisiz cumhurbaşkanlığının kurumsal

bir tasarımın kusuru olmadığına ve fakat bu durumun, hasmının ki-

şisel özelliklerinden kaynaklandığına inanıyordu. Bu ön kabulden ha-

reket eden Luchinschi, devlet başkanlığı makamını er ya da geç ikti-

darın tek elde toplanacağı yegâne makam olarak görüyordu. Nitekim

Luchinschi’nin bu tavırları, Cumhurbaşkanı ile Parlamento arasındaki

daha da şiddetli çatışmaların ortaya çıkmasına ve Ülke’deki yönetim

krizinin gittikçe ağırlaşmasına neden oldu. Sonuçta, 1990’ların sonuna

gelindiğinde, Ülke’de değişen pek bir şeyin olmadığı açıkça görüle-

biliyordu: Sistem, temel siyasî aktörler arasında yaşanan çatışmaların

etkisiyle, bir kez daha bütünüyle işlemez hale gelmişti. İşin ilginç bo-

yutu ise, Cumhurbaşkanı Luchinschi’nin, büyük ölçüde kendi kararla-

rının ürünü olan bu kriz durumu tam da hayalini kurduğu hükümet

sistemine geçiş için bir fırsat penceresi olarak değerlendirmesiydi.

Igor Prisac, “Between Russia and the EU: The Sociopolitics of the Republic of

Moldova-A Transdisciplinary Approach”, Geopolitics, Development, and Natio-

nal Security: Romania and Moldova at the Crossroads, Der. Sebastian Vaduva ve

Andrew R. Thomas, Springer, Heidelberg New York Dordrecht London 2015, s.

88.

Crowther, William E, “Development of the Moldovan Parliament One Decade

after Independence: Slow Going”,

The Journal of Legislative Studies

, Vol. 13, No. 1

(2017), s. 102.