133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

Bu dönemin anayasal çerçevesi ise, 1946 yılında kabul edilmiş

bulunan “IV. Cumhuriyet Anayasası” tarafından çizilmekteydi. Bu

Anayasa uyarınca Fransa’da savaş öncesi döneme benzeyen klâsik bir

parlamenter sistem kuruluyor; parlamentonun içinden çıkan ve ona

karşı siyasî açıdan sorumlu bir hükümetin yanında, yine parlamento

tarafından seçilen ve sembolik yetkilerle donatılmış olan bir cumhur-

başkanına yer veriliyordu. Ancak bu sistemde parlamentoya verilen

ağırlık o kadar ileri düzeye taşınmıştı ki; kimi gözlemciler, yürütmenin

aşırı zayıflatılmış olmasından hareketle, kurulan bu yeni sistemin doğ-

rudan bir

“meclis hükümeti”

sistemi olduğunu savunuyorlardı.

1946 Anayasası’nın, daha yürürlüğe giriş aşamasında ciddi bir

toplumsal destek eksikliğinden muzdarip olduğu ortaya çıktı. Ger-

çekten, Anayasa teklifi, yapılan referandumda kayıtlı seçmenlerin yal-

nızca %36’sının oyunun alabilmiş; %31,5’luk bir seçmen kitlesi teklife

ret oyu verirken, katılan seçmenlerin %31,5 ise çekimser kalmıştı. 1951

yılına gelindiğinde ise, seçmenlerin neredeyse yarısının var olan siste-

me açıkça karşı çıkan partileri desteklediği görülüyordu. Nihayetinde

anılan rejim, toplumsal ve ekonomik alanlarda büyük başarılar elde

edilen bir dönem olmasına rağmen

, 1946 yılından 1958 yılına kadar

geçen 12 yıllık bir süre içinde siyaseten tümüyle iflas etme noktasına

geldi. Gerçekten de bu dönem boyunca kurulan hükümetlerin ortala-

ma süresi 7 ayla sınırlı kalırken; sadece iki Başbakan’ın (Henri Que-

uille ve Guy Mollet) bir yıldan uzun sürelerle görevde kalabildikleri

görülüyordu. Rejimin son yılına gelindiğinde ise, işgüder hükümetle-

rin görevde kaldığı toplam süre, yılın dörtte birinden fazlasına denk

geliyordu.

Bütün bu çözümsüzlük süreci, en nihayetinde Cezayir’deki asker-

lerin örgütlediği bir darbe ile kurulan “Kamu Güvenliği Komitesi”’nin

Leslie Lipson, Siyasetin Temel Sorunları, Çev. Fügen Yavuz, Türkiye İş Bankası

Kültür Yayınları, İstanbul 2005, s. 279.

Bu dönemin en büyük başarıları arasında; ulusal bir ekonomik modernizasyon

programının yürürlüğe konulması ve bu yolla toplumda büyük bir refah artışı

sağlanması, çalışanlara ücretli izin hakkı verilmesi, kapsamlı bir sağlık sigortası

sistemi kurulması ve çocuklu ailelere devlet yardımı yapılması gibi öneli sosyal

atılımların gerçekleştirilmesi, dekolonizasyon sürecinin başlatılması ve Fransa’nın

“kömür ve çelik topluluğu” ve sonrasında “ortak pazar”a katılımının sağlanma-

sı sayılabilir. Bkz. William Safran, The French Polity, Longman Publishers, USA

1995, s. 8.