133

TBB Dergisi 2017 (133)

A. Ersoy KONTACI

Gerçekten de Luchinschi, yukarıda özetlenen koşulların yarattığı

bunalımdan çıkmak üzere, Anayasa’da kendisine tanınmış olan “da-

nışma referandumu” yetkisini kullanarak, halka “Saf bir Başkanlık

Sistemine” geçmek isteyip istemediklerini sordu.

Bıçak sırtı giden bir

halkoylaması neticesinde, referanduma katılan seçmenlerin % 51’inin

Luchinschi’nin çağrısına olumlu yanıt verdiği görüldü. Bununla bir-

likte referanduma katılım oranı % 60’ın altında kaldığı için, ulaşılan

sonucun hukuken herhangi bir geçerliliği bulunmamaktaydı. Refe-

randumda amaçladığı sonucu kıl payı kaçıran Luchinschi, bu sefer de

şansını parlamento içinde denemeye karar verdi. Bu kapsamda parla-

mentoya sunulan bir teklifte, cumhurbaşkanına başbakanı atama ve

azletme ile hâkim ve savcıları atama gibi yetkiler verilmesi; ilaveten

parlamentonun üye sayısının düşürülerek belli koşullar altında cum-

hurbaşkanı tarafından feshedilebilmesine imkân verilmesi öneriliyor-

du. Bu haliyle teklif, “başkanlık sistemi”nden de öte hedefler taşıyor;

açıkça Rusya tipi bir “süper başkanlık sistemi”ne geçilmesini öngörü-

yordu. Bununla birlikte bu girişim ve ortaya çıkan siyasî tablo, gerek

parlamentodaki liderler tarafından, gerekse uluslararası gözlemciler

tarafından Moldova’nın demokrasiden bütünüyle kopma noktasına

doğru sürüklendiği ve ülkenin otoriter bir rejime kayma tehlikesinin

bulunduğu şeklinde yorumlanıyordu.

3. Süper-Başkanlık Arayışları ve Parlamenter Sisteme Geri

Dönüş

Bütün bu gelişmeler üzerine konuyu gündemine alan Parlamen-

to, hiç kimsenin beklemediği bir sürprize imza attı. Gerçekten, he-

men hemen hiçbir konuda anlaşamayan siyasî liderler ve milletve-

killeri, Ülke’nin büyük bir felakete sürüklendiği –ve aynı zamanda

Parlamento’nun kurumsal kimliğinin ve sistemdeki ağırlığının iyice

azalacağı– kaygılarından hareketle; 5 Temmuz 2000 tarihinde yapılan

bir anayasa değişikliği ile ülkede “saf bir parlamenter sistem”e dönül-

mesi kararı aldı. İşin daha ilginç olan boyutu ise, bu kararın 101 üyeli

Referandumda halka şu soru yöneltiliyordu: “Would you be in favour of chan-

ging the constitution with the scope to install a presidential system in the Republic

of Moldova in which the president of the Republic would be responsible for the

formation and leadership of the government as well as for the results of the gover-

ning of the country?”