133

TBB Dergisi 2017 (133)

A. Ersoy KONTACI

3. 1962 Değişiklikleri ve Yarı-Başkanlık Sistemi

De Gaulle’ün karizmatik kişiliğinin de etkisiyle sistem, 1958 yılın-

dan 1962 yılına kadar büyük ölçüde cumhurbaşkanı ağırlıklı olarak iş-

lemeye devam etti. Bu dönemde Fransa’nın atom bombası geliştirmesi

ve “düğmeye basma” yetkisinin de cumhurbaşkanında bulunması,

cumhurbaşkanlığı makamının anayasa-ötesi bir prestije sahip olması-

na katkıda bulundu. Gelişen televizyon yayıncılığının De Gaulle ile

halk arasında doğrudan bir kişisel bağ haline gelmesi de, bu fiilî duru-

mun pekişmesine yardımcı oldu.

Bu kapsamda 1962 yılında cumhurbaşkanının bundan böyle doğ-

rudan halk tarafından seçilmesini öngören değişiklik, De Gaulle’ün

konumunu sağlamlaştırmayı değil, sonraki dönemlerde gelecek Dev-

let Başkanlarının konumunu takviye etmek suretiyle V. Cumhuriyet

sisteminin geleceğini güvence altına almayı amaçlıyordu.

Bu kap-

samda De Gaulle, Anayasa değişikliğine ilişkin 89. maddenin kendisi-

ne tanıdığı yetkilerin açıkça dışına çıkarak ve bu yolla Parlamento’yu

da fiilen etkisizleştirerek, cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafın-

dan seçilmesi yönündeki bir teklifi halkoylamasına sundu. Teklifin

kabulüyle birlikte, cumhurbaşkanının hukukî yetkiler haritası, bu yet-

kileri rahatça kullanacağı büyük bir siyasî meşruiyet ortamı yaratarak

da desteklenmiş oluyordu.

Anılan değişikliğin kabulüyle birlikte, bir yandan Fransa’nın par-

lamenter sistemden kesin bir şekilde kopuşu gerçekleşmiş oluyor, di-

ğer yandan da dünyada pek çok ülkeye model olacak hükümet siste-

minin esasları belirlenmiş oluyordu: Parlamentonun içinden çıkan ve

ona karşı siyasî açıdan sorumlu olan bir kabinenin yanında, doğrudan

halk tarafından seçilen ve kendisine önemli yetkiler tanınmış bir cum-

hurbaşkanının varlığıyla tanımlanan “yarı başkanlık sistemi”.

Fransa’da anılan sistem, uzunca bir süre esaslı bir değişime uğra-

maksızın yürürlükte kaldı. Bununla birlikte, anılan sistemin, Fransa’da

bunalımlı dönemlerin atlatılmasına ve Ülke’de etkin bir yönetim ihti-

yacının karşılanmasına yaptığı tüm katkılara rağmen, üç temel nokta-

da eleştirilmeye devam edildiği görülmektedir.

Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, Der. İhsan Ka-

malak, Kalkedon Yayınları, İstanbul 2007, s. 111.

Eyüboğlu (2007), s. 118.

Eyüboğlu (2007), s. 152.