134

131

TBB Dergisi 2018 (134)

Mutlu KAĞITCIOĞLU

bir ceza yaptırımı sonucunu doğurması yani zorlama yoluna gidilmesi

susma hakkının ihlâlini oluşturabilecektir. Defter ve belge ibrazı ceza

hukuku açısından da susma hakkı yönüyle tartışmalı bir durumdur.

Ancak Anayasa’nın, aleyhe delil gösterme yasağını da koruma kapsa-

mına aldığını göz ardı etmemek lazımdır.

Diğer yandan şu da bir gerçektir ki, idareye yapılan açıklamala-

rın ve sunulan belgelerin incelenmesi, kamu düzeninin korunması

bakımından gereklidir. Problem, ilgili fiillere ceza yaptırımı yerine

idarî yaptırım öngörülmesi ile çözülebilecekse de İHAM’ın otonom

kavramlar doktrini uyarınca iç hukuktaki yaptırım ve ceza kavramla-

rı ile bağlı olmadığı hususunun da dikkate alınması gerekecektir. Bir

idarî yaptırımın karakteri ceza yaptırımından farklı olmakla birlikte,

İHAM’ın otonom kavramlar doktrini uyarınca sahip olduğu yaklaşım

nazara alınmalıdır. Nitekim değindiğimiz örneklerden görüleceği gibi

İHAM da verdiği kararlarda, somut olayın özelliklerine göre farklı

sonuçlara varabilmektedir.

Ayrıca aleyhte delil oluşturabilecek bilgi

ve belgeyi idareye vermemenin bir idarî yaptırımla karşılanması da

somut olaya göre zorlama olarak nitelendirilebilecektir. Örneğin, J.B.

davasında, cezanın miktarının önemli olmadığı, maruz kalınan para

cezasının maddî bir tazminat değil cezalandırıcı ve caydırıcı olduğu

İHAM tarafından ifade edilmiştir. Dolayısıyla susma hakkının kulla-

nılmasına kanunda bir idarî yaptırım bağlanması da her zaman doğru

sonucu vermeyebilecektir.

Geri planında bir suç isnadı olsun ya da olmasın idarî aşamada,

kendini suçlamama hakkı ve aleyhe delil göstermeme hakkı çerçeve-

sinde susma hakkından yararlanılmasının mümkün olacağını düşünü-

yoruz. Bu sonuca ulaşmamızın nedeni açıkladığımız üzere, hiç kimse-

nin kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda

İtişgen, a.g.e., s.109 vd.

Susma hakkının İHAM içtihadındaki görünümüyle ilgili bkz. Mark Berger,

“Eu-

ropeanizing Self-Incrimination: The Right to Remain Silent in the European Court

of Human Rights”,

Colombia Journal of European Law,

Vol.12, No.2, 2006, s.339 vd.

İHAM’ın susma hakkına yönelik yaklaşımı da belirsizlik ve uyumsuzluk eleştir-

ilerine konu olmaktadır, ayrıntılı bilgi için bkz. Andrew Ashworth, “Self-Incrim-

ination in European Human Rights Law—A Pregnant Pragmatism?”,

Cardozo

Law Review,

Vol. 30, No. 3, Aralık 2008, s.751 vd.,

Joomla1.5/content/30-3/ASHWORTH.30-3.pdf (01.04.2016).