134

137

TBB Dergisi 2018 (134)

Mutlu KAĞITCIOĞLU

delil göstermeye zorlanamayacağı hükmü emredicidir. Vergi mükelle-

finin kendi ve yakınları aleyhine bir beyanda bulunmaya zorlanama-

masının ya da bir defter veya belge sunmamasının dayanağını Ana-

yasa oluşturmaktadır. Nitekim ABD Anayasası’nın 5. değişikliğinde,

hiç kimsenin, herhangi bir ceza davasında kendi aleyhinde tanıklık

yapmaya zorlanmayacağı kabul edilmiştir. Yani ABD Anayasası’nda

kendini suçlamama hakkı beyan delilleriyle sınırlandırılmıştır.

An-

cak 1982 Anayasası’nda bu konuda bir muafiyet veya istisna yoktur,

kendisi aleyhinde bilgi ve belge vermenin yani delil göstermenin, ken-

dini suçlamama hakkını kapsadığı Anayasa’da zikredilmiştir. Önceki

başlıkta belirttiğimiz gibi İHAM genel olarak, idarenin denetim süreç-

leriyle ilgili yetkisinin kullanılmasına ilişkin tartışmaya girmemekte

ve kendini suçlamaya zorlama kapsamına belgeleri almamakta, ancak

bu süreçte bilgi ve belge vermeyerek susma hakkını kullanan kişinin

zorlama ve ceza tehdidi altında olup olmamasını değerlendirmektedir.

Üstelik ikinci AYM kararına ilişkin karşı oy gerekçesinde belirtildiği

üzere, mevzuata göre tutması gereken defterleri hiç tutmayan kişi için

hapis cezası öngörülmezken iyi-kötü defter tutan, tasdik ettiren, fakat

inceleme sırasında göstermeyen/gösteremeyen kişiye üst sınırı üç yıla

varan ağırlıkta bir ceza öngörülmektedir. Dolayısıyla Anayasa’ya göre

delil niteliğindeki belgeler susma hakkının korumasına dâhildir.

itibarla da VUK madde 359’un iptale konu edilen düzenlemelerle ben-

zer olan mevcut düzenlemesinin

Anayasa’ya aykırı olduğu ve susma

Ayrıntılı bilgi için bkz. İtişgen, a.g.e., s.19 vd.

Bir görüşe göre, her şeyi kayıt sistemine bağlı vergi hukukunun özelliği nedeniyle

ibraz mecburiyeti olmalıdır. Ancak bu mecburiyetin ihlâli hapis cezası gerektiren

suç fiili olma dışına çıkartılarak, kabahatler hukukunun konusu haline getirilmeli-

dir, Doğan Şenyüz, “Susma Hakkı Karşısında Vergi Usul Kanunundaki Defter ve

Belgeleri Gizleme (Kaçakçılık) Suçu”,

Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Der-

gisi

, C. 15, S. 1, 2013, s.38. Bir diğer görüşe göre; ”Mükellefin kendisinden istenen

defter ve belgeleri ibraz etmemesi durumunda kanaatimce, sadece idarî yaptırı-

ma muhatap olması, hapis cezasına muhatap tutulmaması gerekmektedir. Ancak

AİHM’in ulaşmış olduğu, para cezasına bile çarptırılacak olması halinde kişinin

susma hakkının bulunduğu görüşü de, isabetli değildir.”, Ümit Süleyman Üstün,

“Susma Hakkı Çerçevesinde Defter, Kayıt ve Belgeleri Gizleme Suçu

”, Gazi Üni-

versitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,

C. 15, S. 3, 2011, s.387.

2008 tarihli değişiklik ile bugün yürürlükte olan VUK’un 359. maddesinin (a) ben-

dinin 2 numaralı alt bendine göre;

“a) Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecbu-

riyeti bulunan; (...)

(2) Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya muhteviyatı iti-