134

135

TBB Dergisi 2018 (134)

Mutlu KAĞITCIOĞLU

(VUK, 148, 256, mük. 257) bağlanan cezaî hükümler yeni bir değerlendirme

ile okunmak zorundadır, bu hükümler olay özelinde susma hakkının ihlâli

sonucu doğurabilecek mahiyettedir.”

diyerek AYM’nin kararında susma

hakkını tartışmamasını eleştirmiştir.

Başaran Yavaşlar ise kendini

suçlamama hakkının ceza hukukundaki içeriğiyle vergisel yaptırımlar

bakımından uygulama alanı bulmasını kabul etmenin büyük sorunla-

ra yol açacağını; kendini suçlamama hakkının, denetimin sık yapıla-

madığı ülkelerde, vergisel para cezaları alanında, kayıt dışılığı, vergi

kaçağını, re’sen tarhiyatları ve aramaları artıran bir durum yaratabi-

leceğini belirtmektedir.

Candan, farklı ihtimallere yer vererek, vergi

idaresinin denetim yetkisi ile kişinin susma hakkı arasında dengenin

kurulmasında zorunluluk olduğuna; dengenin, susma hakkının işlerli-

ğinin, defter ve belgelerin ibrazının istenilmesinden önce vergi kaçırıl-

dığı kuşkusunun bulunması ve bu nedenle soruşturmaya (incelemeye)

başlanmış olunması hali ile sınırlı tutulmasıyla sağlanabileceğine dik-

kat çekmektedir.

AYM, gerek birinci gerek ikinci kararında vergi ödemenin önemi-

ne, vergi ödevinin üstünlüğüne vurgu yapmaktadır. Birinci kararda

susma hakkını tartışmayan Mahkeme, ikinci kararında değinmekle

birlikte gerekçesini yine vergi ödevi üzerinden yürütmüştür. Bu ne-

denle, Mahkemenin oluşturduğu gerekçe konunun özünü karşılama-

maktadır. Üstelik Mahkeme, Anayasa’da öngörülen kuralı daraltıcı

bir yorum getirmiş, susma hakkını sadece kovuşturma ve soruşturma

aşamalarına sıkıştırmıştır. İHAM kararlarından da görüleceği üzere,

susma hakkına ilişkin böylesi bir sınırlandırma yerinde bir yaklaşım

değildir. Nitekim kararın karşı oy gerekçesinde de İHAM kararına atıf

yapılarak,

“38. maddedeki diğer hak ve güvenceler (lehe kanun uygulaması,

masumluk karinesi, kanunsuz elde edilmiş delil, zamanaşımı gibi) ceza huku-

kundaki soruşturma ve kovuşturma işlemleri ile sınırlı olmayan, idarî cezalar,

disiplin cezaları ve kabahatler için de geçerli olan evrensel kurallardır. Susma

Yaltı, a.g.e., s.144-149; Billur Yaltı, “Vergi Hukukunda Susma Hakkı (VUK 359) (a)

(2) nin Anayasaya Aykırılığı Sorunu”,

Vergi Dünyası,

S. 285, Mayıs 2005, s.24.

Funda Başaran Yavaşlar, “İdarî Nitelikli Vergi Suç ve Cezaları”, Danıştay ve İdarî

Yargı Günü 138. Yıl Sempozyumu, Danıştay, Ankara 2006, s.150.

Turgut Candan, “Danıştay Kararlarında Vergisel Kabahatler ve Yaptırımlar Hu-

kukuna İlişkin Temel İlkeler”, İdarî Ceza Hukuku Sempozyumu, Seçkin, Ankara

2009, s.276-277.