134

TBB Dergisi 2018 (134)

İpek Sevda SÖĞÜT

ana rahmine yerleştirilmemiş pre-embriyo veya extra-corporel embri-

yonun ve embriyonun vasıflandırılması sorununu ortaya çıkarmakta-

dır.

Bir görüşe göre, üremeye yardımcı tedavi yöntemleri kullanıla-

rak gerçekleştirilen döllenme söz konusu olduğunda, çocuğun medeni

haklardan istifade etmeye başladığı an konusunda TMK’da bir boşluk

bulunmaktadır ve bu boşluk, TMK, md.1’e dayanarak, hâkim tarafın-

dan doldurulmalıdır. Bir diğer görüşe göre ise; esasen yapay dölleme

aşamasında çok sayıda embriyo oluşturulduğundan ve bunların ana

rahmine transfer edilip edilmeyeceği veya hangilerinin transfer edi-

leceği belli olmadığından, bu aşamada hak ehliyetinin bulunmadığını

kabul etmek daha isabetli olacaktır.

Pre-embriyo veya extra-corporel embriyo ve embriyo, bir “kişi”,

bir “eşya” veya “üreme hücreleri sahiplerinin veya hukuki anne ve

babanın, kişilik haklarına ait bir değer” ya da “üreme hücreleri sahip-

lerinin veya hukuken anneyle babanın vücuduna ait bir obje

” olarak

mı nitelendirilecektir.

21. yüzyılda artık pre-embriyo, embriyo veya ceninin, hem yumur-

tasını veren kadın hem de spermini veren erkeğe ait genetik özellikler

taşıyan ve yaşama potansiyeline sahip olan bir varlık olduğu gerekçe-

siyle, embriyonun ne kişi ne de eşya olarak nitelendirilebileceği, özel

bir hukuki statüye sahip olması gerektiği savunulmaya başlanmıştır.

Daha çok, ölüm sonrası onur korumasına benzer, aşamalı bir yaşam ve onur ko-

ruması söz konusu olacaktır. Carina Dorneck, “Yapay Döllenme Tıbbının Güncel

Sorunları”, (çev. Hakan Hakeri),

TıpHD

- Issue: 8 / Year: 2015, s. 95-96.

Ebru Şensöz Malkoç, “Milletlerarası Özel Hukukta Embriyo”, Milletlerarası Özel

Hukuk Perspektifi ile Biohukuk, 4. Milletlerarası Hukukçular Toplantısı, 6-8 Eylül

2012, Bektaş Köyü-Ayvacık/Çanakkale, Toplantı Sunumları ve Tartışmalar, Me-

dipol Üniversitesi Yayını, Ağustos 2013, s. 131-132.

Hakan Hakeri, “Türk Hukukunda Yapay Döllenme”, (Döllenme),

TıpHD

- Issue:

8 / Year: 2015, s. 112-113.

Yapay döllenme tekniklerinin uygulanması neticesinde tüpte döllenen embriyo-

nun ise, kadının vücudundan ayrılmış olduğu, bağımsız olarak varlık sürdürdü-

ğü ve başkasına devredilebildiği için eşya statüsünde olduğu, yabancı doktrinde,

bazı yazarlarca savunulmaktadır. Özbilen, s. 36-37, dn.88. Embriyoyu eşya statü-

sünde gören, Gemalmaz’a göre, insan olma potansiyeline sahip bir varlık olması

sebebiyle embriyonunun hukuki niteliği çok tartışmalıdır. Ancak, yazarın ileri

sürdüğü görüşe göre, embriyoyu oluşturan üreme hücrelerinin elde edildiği çif-

tin evli olması halinde, embriyo, evlilik mal rejimine tabi olmalı; bu kişilerin evli

olmamaları durumunda ise, embriyo üzerinde bu kişilerin müşterek olarak mül-

kiyet hakkına sahip oldukları düşünülmelidir. Burak Gemalmaz, Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, İstanbul 2009, s.275.

Şensöz Malkoç, s. 129.