134

650

Askeri Üst Uçuşlar ile Sahil Güvenlik Gemilerinin Faliyetlerinin Gayri Askeri Statüdeki ...

Boğaz önü adalarının gayri askeri statüsünün içerisinde askeri üst

uçuşların da yer almasının gerektiğine yönelik bir başka hüküm de

anılan 6. maddenin 5. paragrafıdır. Bu hüküm uyarınca “Türk hükü-

metinin, Boğazlar’da uçaklar ve balonlarla, denizin yüzünü ve dibini

gözetlemeye hakkı olacaktır. Türk uçakları Boğazlar’ın suları ve Türk

ülkesinin askerlikten arındırılmış bölgeleri üzerinde, her zaman, uça-

bilecekler ve buraların her yerine, karaya ve deniz serbestçe inebile-

ceklerdir.”. Bu hüküm iki açıdan önemlidir. Boğaz önü adalarının gay-

ri askeri statüsünün kapsamını pekiştiren bir hükümdür. İkincisi bir

uluslararası antlaşmada gayri askeri statünün askeri üst uçuşlar açıkça

zikredilmese de söz konusu uçuşları kapsayacağıdır. İlk açıdan bakı-

lacak olursa, Türk askeri hava araçlarına tanınan söz konusu ayrıcalı-

ğın Yunan hükümetine tanınmaması, Başeren’in de isabetle ifade ettiği

üzere, hükmün mefhum-u muhalifinden yorumla bu hakkın Yunan

askeri hava araçlarına tanınmadığını açık bir şekilde ortaya koymakta-

dır.

İkinci olarak da aşağıda incelenen Aaland Adaları örneğinde de

olduğu gibi Aaland Adalarının gayri askeri statülerinin istisnası olarak

askeri üst uçuşların açıkça düzenlenmesi hükmüyle, Lozan Boğazlar

Sözleşmesi’nin 6 (5). maddesi aynı hareket tarzını benimsemektedir.

Bu sebeple görülmektedir ki bir statü oluşturulduğunda o statünün

istisnaları açıkça belirtilmedikçe, hiçbir husus o statüden bağımsız bir

şekilde ele alınarak istisnai bir uygulamanın oluşması sonucunu do-

ğuramaz.

Kaldı ki Lozan Boğazlar Sözleşmesi’nin Lozan Konferansın-

da akdedilen bir uluslararası antlaşma olduğu dikkate alındığında

ve Lozan Antlaşmaları bir bütünü oluşturduğuna göre, Lozan Barış

Antlaşması’nda öngörülen gayri askeri statü açıkça askeri üst uçuşlar

bakımından sınırlandırılmadıkça, söz konusu statünün bu uçuşları da

evleviyetle kapsayacağı çok net bir hukuki gerçekliktir.

Lozan Boğazlar Sözleşmesi ile uluslararası seyrüseferin tehlikeye

düşmesi bakımından hem Türkiye hem de Yunanistan’ın uygulama-

larının tehdit oluşturabileceği düşünülmüştür. Bu kaygı Montreux

Sözleşmesi ile Türkiye açısından ortadan kalkmışken Yunanistan ba-

Başeren, 2006, s. 89.

Detaylı bilgi için bkz. Andres Gardberg, Aaland Islands – A Strategic Survey, Hel-

sinki: National Defence College, 1995, s. 47 vd.