134

655

TBB Dergisi 2018 (134)

Ali İbrahim AKKUTAY

2. Kara ve Deniz Ülkesi ile Hava Ülkesinde

Gerçekleştirilebilecek Askeri Faaliyetler Bakımından

Gayri Askeri Statünün Önemi: Amaçsal Yorum Yöntemi

Çerçevesinde Bir Değerlendirme

Gayri askeri statünün hava ülkesinden gerçekleştirilecek askeri

üst uçuşları kapsamayacağı yönündeki yaklaşımın uluslararası hu-

kukta yer alan yorum araçları bakımından da değerlendirilmesi müm-

kündür.

Öncelikle askeri hava araçlarının adaların kara ülkesinde ya da

karasularında üslenmeleri ya da konuşlanmaları ile hava ülkesinden

geçiş yapmaları arasında herhangi bir fark bulunmamaktadır.

Askeri

hava araçlarının üslenmesinin gayri askeri statünün ihlali niteliğinde

olduğunun kabul edilmesinin nedeni buraya iniş yapan uçakların sü-

rekli bir tehdit oluşturacak olması ya da ikmal ve bakım gibi ihtiyaçları

gidererek faaliyete geçebilecek olmasıdır. Oysa hava ülkesinden tran-

sit geçiş yapan hava araçları da sahip oldukları manevra kabiliyetleri

bakımından aynı tehdidi oluşturmaktadır.

Oppenheim, bir savaş uçağının bir başka devlet hava sahasından

üst uçuş gerçekleştirmesinin ve iniş yapmasının geçiş yapılan devle-

tin izni olmaksızın gerçekleştirilemeyeceğini belirtirken devlet hava

sahasının, o devletin ülkesi olması çerçevesinde bir değerlendirmede

bulunmaktadır.

Dolayısıyla bir devletin hava ülkesinden üst uçuş

yapan askeri hava aracının o devletin ülkesinde bulunduğunu kabul

etmenin gerektiği görülmektedir.

Uygulayıcılar zaman zaman karasularında deniz araçları bakımın-

dan öngörülen zararsız geçiş hakkının askeri hava araçları bakımından

da uygulanabileceği yanılgısına düşmektedirler. Söz konusu yanılgı da

askeri transit üst uçuşların gayri askeri statüyü bozmayacağı yönünde

son derece hatalı bir değerlendirmede bulunulmasına yol açabilmek-

tedir. BMDHS’nin 17. maddesiyle tanınan zararsız geçiş hakkı istisnai

olarak deniz araçları bakımından tanınmıştır. Bu sebeple zararsız geçiş

Michael Milde, International Air Law and ICAO, Utrecht/Portland: Eleven Inter-

national Publication, 2008, s. 36.

L. Oppenheim, International Law – A Treatise Vol. I – Peace, Eighth Edition, H.

Lauterpacht (Ed.), London/New York/Toronto: Longmans, Green and Co., 1955,

s. 521.