134

663

TBB Dergisi 2018 (134)

Ali İbrahim AKKUTAY

B. BMDHS’nin 29. Maddesinin Türkiye Bakımından Etkileri

Yukarıdaki hükümler ve gelişmeler karşısında gayri askeri statü-

deki adaların karasularında gerçekleştirilecek faaliyetler bakımından

Türkiye ile ilgili bazı hukuki temellendirmelerin yapılmasının müm-

kün olduğu görülmektedir.

BMDHS’nin 29. maddesi, savaş gemisini tanımlarken bu tanımın

BMDHS’nin amaçları çerçevesinde yapıldığı hükmüne yer vermek-

tedir. BMDHS’nin giriş bölümünde devletlerin egemenliğine saygı

göstererek denizlerin ve okyanusların barışçıl amaçlarla kullanılacağı

belirtildikten başka 301. maddede söz konusu sözleşme çerçevesinde

devletlerin haklarını kullanırken ve yükümlülüklerini yerine getirirken

bir başka devlete karşı kuvvet kullanamayacağını ya da kuvvet kullan-

ma tehdidinde bulunulamayacağını; Birleşmiş Milletler Şartında ifade

edildiği üzere uluslararası hukukun temel ilkelerine aykırı davranışlar

sergileyemeyeceğini ifade etmektedir. Bu çerçevede BMDHS girişi, ek-

leri ve hükümleriyle bir bütün olduğuna göre sözleşmeye taraf dev-

letler savaş gemisi niteliğinde olan bir geminin BMDHS’nin sıkı sıkıya

lafzına bağlı bir yorumla amacına aykırı bir şekilde savaş gemisi niteli-

ğinde olmadığını iddia edemeyeceklerdir. Bu kapsamda denizlerin ba-

rışçıl amaçlarla kullanılması ilkesi, savaş gemilerinin tespitinde hukuki

yorum araçlarından olan amaçsal yorum aracının burada uygulanma-

sına cevaz verir nitelikte olup, söz konusu hususun dar yorumlanması-

nın önünde engel teşkil etmektedir. Hatta BMDHS’nin 29. maddesinin

uluslararası örf ve adet hukukundan kaynaklanan uygulamaya paralel

olarak geminin silahlı olması koşulunu aramadığı göz önünde bulun-

durulduğunda, ikmal gemilerinin dahi BMDHS’ye taraf olmayan dev-

letlerce savaş gemisi kapsamında değerlendirilmesi mümkündür.

İkinci olarak da deniz hukukuna ilişkin uygulamalar dikkate alın-

dığında, 1982 tarihli BMDHS’nin bir referans metni olarak alındığı ve

taraf olmayan devletlerin de BMDHS’nin hükümlerini yorumlayarak

bir hukuki sonucu ortaya koyduğu görülmektedir. Anılan sözleşmeye

taraf olmayan devletler de sahil güvenlik gemilerinin hukuki statüsü-

nün tespitinde BMDHS’nin 29. maddesinin lafzına bağlı kalmaksızın

amaçsal yorum yöntemine başvurabilecek olup, dar yorumla hakların-

dan mahrum bırakılmaları uluslararası hukuka aykırılı teşkil edecektir.