TBB Dergisi Özel Sayı

105

TBB Dergisi 2017 (özel sayı)

Kamile TÜRKOĞLU ÜSTÜN

özel önlemler başlığını taşıyan 4’üncü maddesi taraf devletlerin kadın-

erkek eşitliğini fiilen hızlı bir şekilde gerçekleştirmeleri için tedbirler

almalarının ayrımcılık olarak nitelendirilmeyeceğini belirtmektedir.

Bu kapsamda “

devletler kadınların eğitim, ekonomi, siyaset ve iş hayatına

uyumu için pozitif eylem, tercihli muamele veya kota sistemi gibi geçici ön-

lemler

” alabilir ve hatta almak zorundadır.

3. Pozitif Ayrımcılık Kavramı

Pozitif (olumlu) ayrımcılık, ayrımcılığın geçmişten gelen etkile-

rini kaldırmak

ve toplumdaki fiili eşitsizlikleri gidermek üzere de-

zavantajlı konumda olan kişiler lehine geliştirilen politika, strateji ve

uygulamalardır.

Etnik köken, dini mensubiyet, cinsel tercih, ırk gibi

farklılıklarından dolayı ayrımcılığa uğrayarak eğitim, istihdam, siya-

set alanları ile diğer kamusal alanlarda dezavantajlı konumda olan

kişilerin durumu, onların lehine ayrımcılık yapılarak düzeltilir.

nedenle pozitif ayrımcılık, eşitlik ve ayrımcılık yasağı ilkelerinin meş-

ru başka bir amaç için göz ardı edilmesi anlamını taşır.

Böylece şekli

anlamda eşitliğin maddi anlamda eşitliğe dönüşmesi amaçlanır. Po-

zitif ayrımcılık sosyal devletin bir gereği olmakla birlikte sosyal dev-

let uygulamalarından farklıdır. “Geçici özel önlem” olarak da ifade

edilen pozitif ayrımcılık uygulamaları eşitliğin sağlanması ile sona

ermesinden dolayı geçici niteliktedir. Ancak başka bir grup açısından

eşitsizlik yaratmayacak önlemlerin sürekli olması da mümkündür.

Özellikle ABD’de birçok yargı kararına ve tartışmalara konu olmuş

bu kavram (discrimination positive) ABD, Avustralya ve Kanada’da

sık sık kullanılmaktadır.

Avrupa ve İngiltere’de pozitif ayrımcılık

Duru Şahyar Akdemir, “Ayrımcılığın İnsan Hakları Boyutu ve Pozitif Ayrımcı-

lık”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 4, s. 899; Anayasa’nın

10’uncu maddesinin CEDAW ışığında yorumlanması gerekir. Demet Özdamar,

“Pozitif (Olumlu) Ayrımcılık Yönü ile Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Kadının

Hukuki Konumuna İlişkin Son Gelişmeler”,

Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Dergisi

, C. 14, S. 2, s. 26. Karşı görüşte Gözler, s. 679;

Tosun, s. 9.

Akbaş, Şen, s. 167. TDK, Güncel Türkçe Sözlükte pozitif ayrımcılığı, “Toplumdaki

diğer kişiler ile eşit koşullarda yaşamadığı düşünülen belli gruplara çeşitli ayrıca-

lıklar tanıyarak onları destekleme” şeklinde tanımlamıştır.

www.tdk.gov.tr

Öztan, s. 204.

Akbaş, Şen, s. 168.

Tosun, s. 9.

ABD’de ilk kez 1961 yılında başkanlık kararnamesi ile memur alımlarında işe