109 / 497
108
Kamu Hizmetine Girişte ve Yükselmede Kadınlara Pozitif Ayrımcılık Yapılması ...
Konumuz açısından, cinsiyete dayalı (kadınlara) pozitif ayrımcı-
lık uygulanması özellikle siyasi karar alma organlarına kadınlar lehine
kotalar konması şeklinde gündeme gelmekte ve uygulama alanı bul-
maktadır.
62
İş hayatında kadınlar lehine zorunlu kotalar konmasına ise
daha az rastlanmaktadır. Özel sektörde çalışma ve sözleşme özgürlü-
ğü, girişim özgürlüğü ve mülkiyet hakkı devletin işçi alımına ve işçinin
çalıştığı pozisyona müdahalesini sınırlamaktadır.
63
Ancak özel sektör-
de özellikle anonim şirketlerin üst kurullarında zorunlu kota uygula-
masına yer verilmeye başlanmıştır.
64
Kamu sektöründe ise zaten kamu
görevlilerinin göreve alınmaları ve yükselmeleri kanunlarda belirtilen
çeşitli objektif kriterlere göre gerçekleştiğinden bu alana müdahale
edilerek pozitif ayrımcılık uygulamalarına yer verilmesi çok daha ko-
lay ve kısa zamanda sonuç doğurabilecek niteliktedir.
65
Özellikle de
“teknik anlamda idare” içinde toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin
atılan adımlar zaman içinde etkisini kamusal politikaların belirlen-
mesinde ve uygulanmasında gösterecektir
.
66
Kadınların idari karar
alma süreçlerinde yer alması, o alanda içeriden bir zihniyet değişimini
de sağlayacaktır. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki Türkiye’de
62
Siyasal temsilde eşitliğin sağlanması için parlamentolarda kadınlar lehine getiri-
len zorunlu kota uygulamalarına özellikle gelişmiş Avrupa ülkeleri ile Afrika’da
rastlanmaktadır. Öztürk, s. 22.
63
Eşitlik ilkesinin, özel hukuk (iş hukuku) alanında kamu hukukunda olduğu kap-
samda ve genişlikte uygulanmasının mümkün olmamakla birlikte, 2003 tarihli
4857 sayılı İş Kanunu’na eşitlik ilkesine ilişkin olarak getirilen hükümler ayrımcı-
lık yasağını kuvvetlendirmiştir. Ulucan, s. 372; Almanya’da da anonim şirketlere
kadın kotası getirilirken temel haklara ilişkin birçok tartışma yapılmıştır. Maunz,
Dürig, Langenfeld, Rn. 105. Ancak sonuç itibariyle kanunla anonim şirketlere ka-
dın kotası getirilmiştir.
64
Raphäl Koch, “Board Gender Quotas In Germany and the EU: An Appropriate
Way of Equalising the Participation of Women and Men?”, Deakin Law Review,
2015, V. 20, N. 1, s. 69.
65
“Zorunlu veya gönüllü olabilecek bu kota uygulaması dikkate alınırken kadın ve
erkeklerin istihdama katılma ve mezun olma oranları dikkate alınabilir. Örneğin
Türkiye’deki kamu yönetimi mezunlarının %45’i kadın ise kaymakamlar içeri-
sinde kadınların oranı da, “liyakat vb. gibi diğer koşullar sabitken”, %45’e yakın
olmalıdır. Bu oran kaymakam düzeyinde eşitlenmeye başlanırsa Vali yardımcısı,
Vali vb. gibi üst pozisyonlarda da kadın oranı artacaktır. Bu genelleme Türki-
ye’deki diğer kurumlar için de yapılabilir. Diğer bir örnek olarak Türkiye’deki
Profesörlerin %28,5’i kadın ise rektörlerin veya YÖK üyelerinin de %28,5’e yakını
kadın olmalıdır. Bir diğer örnek olarak meclisteki milletvekillerinin %14,4’ü kadın
ise, aynı bilgi, beceri ve deneyim koşullarında, bakanların da %14,4’e yakını kadın
olmalıdır.” Yıldız, s. 87
.
66
Kellough, s. 81.