237 / 497
236
İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Cinsiyet Ayrımcılığı
tır. Eşit davranma borcu, bütün hukuk alanında geçerli bir ilke olan
eşitlik ilkesinin İş Hukukunda ortaya çıkan biçimidir. Bu ilke bütün
işçilerin hiç bir farklılık gözetilmeksizin aynı duruma getirilmesini de-
ğil, gerçekten eşit durumdaki işçilerin farklı işleme tabi tutulmasını
engellemeyi amaçlar.
İş Hukukunda eşit davranma ilkesinin temellerinde adalet düşün-
cesi yatar. Doğal hukukun en önemli kavramı olan adalet ilkesi veya
adalet eşitliği anayasalarda somutlaşmış ve yazılı hukuk kuralı olarak
yer almıştır.
26
Nitekim Anayasa’nın 10. maddesine göre, kanun önünde eşitlik
ilkesi kanunların her kese eşit olarak uygulanması anlamını taşır. 10.
maddede getirilen düzenlemeye göre, “Herkes dil, ırk, renk, cinsiyet,
siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ay-
rım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Hiç bir kişiye, aileye, züm-
reye veya sınıfa imtiyaz tanınmaz”.
27
Anayasa Mahkemesi’ne göre
28
Anayasa’nın 10. maddesi aynı durumda olan kişiler arasında haklı
nedene dayanmayan ayrımları önlemeyi amaçlayarak eşitliği sağlar.
Söz konusu haklı nedenin anlaşılabilir, amaçla ilgili ve makul olması
gerekir. 2004 yılında 10. maddeye getirilen değişiklikle “kadınlar ve
erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet bu eşitliğin yaşama geçirilme-
sini sağlamakla yükümlüdür.” hükmü ilave edilmiştir. Anayasa’nın
10. maddesi tüm hukuk düzeninde geçerli ve kişiler arası ilişkilerde
daima göz önünde tutulması gerekli bir (genel anlamda) eşitlik ilkesi
öngörmüştür.
4857 sayılı İş Kanunu’nun “Eşit Davranma İlkesi” başlığını taşıyan
5. maddesinde de iş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, engellilik, siyasal dü-
şünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım ya-
pılamayacağı öngörülmüştür. Maddede “benzeri nedenlerle” kelimesi
ile ayrımcılık yasağının hükümde sayılan hallerle sınırlı olmadığı ifade
edilmiştir. O halde Anayasa’nın 10. maddesinde ve İş Kanunu’nun 5.
maddesinde yer almayan yaşlılık ve cinsel tercih “benzeri nedenler”
arasında kabul edilebilir. Nitekim Avrupa Birliğinin 2000/78 Sayılı
26
Bu konuda geniş bilgi ve görüşler hakkında bkz. Can Tuncay, İş Hukukunda Eşit
Davranma İlkesi, İstanbul 1982, s.33 vd.
27
An. Mah. K. 19.12.1989 E.1989/14, K.1989/49.
28
An. Mah. K. 19.02.1991 E.1991/13, K.1992/10.