241 / 497
240
İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Cinsiyet Ayrımcılığı
2. Cinsiyet Ayrımcılığı Kavramı ve Türleri
İş Kanunu’nun 5. maddesinde getirilen iş ilişkisinde ayrımcılık
yasağına ilişkin düzenlemede, işverenin “biyolojik veya işin niteli-
ğine ilişkin sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin
yapılmasında, şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona
ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan ve dolaylı farklı
işlem” yapamayacağı öngörülmüş, ancak doğrudan ve dolaylı ayrım-
cılık kavramlarının tanımı yapılmamıştır.
6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu’nun
2. maddesinde bu Kanun’un uygulanmasında doğrudan ayrımcılık;
bir gerçek veya tüzel kişinin, hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden
karşılaştırılabilir durumdakilere kıyasla eşit şekilde yararlanmasını bu
Kanunda sayılan ayrımcılık temellerine dayanarak engelleyen veya
zorlaştıran her türlü farklı muamele (m. 2.1 d); dolaylı ayrımcılık ise,
bir gerçek veya tüzel kişinin, görünüşte ayrımcı olmayan her türlü ey-
lem, işlem ve uygulamalar sonucunda, bu Kanunda sayılan ayrımcılık
temelleriyle bağlantılı olarak hukuken tanınmış hak ve hürriyetlerden
yararlanma bakımından nesnel olarak haklılaştırılamayan dezavantaj-
lı bir konuma sokulması olarak tanımlanmıştır (m.2.1.e).
Doğrudan ayrımcılık, açıkça belli bir cinsiyetten olmayı öngören
veya sadece iki cinsten birinde kullanılabilecek kriterlere dayanan ve
objektif açıdan haklılık göstermeyen cinsiyet ayrımcılığıdır. Örneğin,
aynı işte çalışan kadın ve erkek işçiye farklı ücret ödenmesi durumun-
da, doğrudan ayrımcılık söz konusudur.
34
Dolaylı ayrımcılık ise, kullanılan kriter her iki cinse de uygulana-
bilir olmakla beraber, belli cinsiyete mensup olmanın öteki cinse na-
zaran haklı bir sebep olmaksızın önemli ölçüde hak kaybına neden
olması durumunda söz konusudur. Örneğin, Avrupa Birliği Mahke-
melerinin yerleşmiş içtihadına göre kısmi süreli çalışanların hakkını
ihlal eden bir tedbir, şayet kısmi süreli işlerde çalışan gruptaki kadın-
ların sayısının erkeklerden çok fazla olduğu sabitse, bu Birlik Hukuku
tarafından yasaklanmış bir ayrımcılık teşkil edebilir.
35
34
E. Class/Mossinger, Die Rechte der Frau im Arbeitsverhaeltnis, Zürich 1996, s. 17.
35
Class/Mossinger, s. 17.