251 / 497
250
İş Hukukunda Eşitlik İlkesi ve Cinsiyet Ayrımcılığı
letmede çalışmaları gerekir. İşverenin yer ve konu itibariyle birbirin-
den farklı işletmelerde çalıştırdığı işçiler arasında eşit ücret ilkesinden
bahsetmek mümkün olmayacaktır. Ancak işverenin değişik işyerle-
rindeki işleri ve çalışma koşullarının, sanki aynı işyerinde iş yapılıyor
gibi benzerlik arz etmesi halinde ücret eşitliğinin uygulanması talep
edilebilir.
52
İkinci koşul, işçilerle işveren arasında bir hukuki ilişkinin bulun-
masıdır. Zira ücret borcu hizmet aktinden doğan, işverenin ödemekle
yükümlü bulunduğu, işçinin de talep etme hakkının olduğu bir edim-
dir.
Üçüncü koşul ise, aynı nitelikte işlerde (eşit değerdeki iş) verim-
le çalışma (eşit çalışma) dır. Buradaki verim, emeğin verimidir. Ücret
ödenme ilkesinin en önemli ve tesbiti zor olan koşulu, işin aynı nitelikte
olup olmadığının ve eşit verimle çalışmanın bulunup bulunmadığının
tesbitidir. Zira işçilerin veriminin tam ve doğru olarak ölçülebilmesi
kolay değildir. Bunun için işyerinde önceden iş değerlendirilmesi ya-
pılması ve kadın ve erkek işçilerin kişisel iş verimlerinin ölçümlenme-
sinin tespiti gerekir. Eşit işe veya eşdeğerdeki işe eşit ücret ödenmediği
iddiasıyla kadın işçinin işverene karşı açacağı davada, hâkimin uzman
bilirkişinin bu hususta yapacağı ölçümleme ve değerlendirmelerinden
de yararlanması mümkündür.
O halde, sadece cinsiyet ayrılığına dayanarak aynı veya eşit verim-
le çalışan işçiler arasında farklı ücret ödenmesi, yani bir kadın işçiye
sırf kadın olduğu için erkek işçiden daha az, erkek işçiye de sırf erkek
olduğu için kadın işçiden daha yüksek ücret ödenmesi, mümkün de-
ğildir.
Bu bağlamda sadece temel ücret değil, işçiye iş nedeniyle doğru-
dan veya dolaylı olarak para veya sağlanan tüm ek ödemeler ücret
kapsamında değerlendirilmelidir.
Çalışma hayatında kadın ve erkek eşitliği ilkesi, erkeklere tanınan
her türlü imkânın (ilerleme, geliştirme, terfi, karar verme gibi) kadına
da tanınmasını gerektirir. Ancak eşit haklara sahip olma, kadın ve er-
keğe “eşit yapma” manasında anlaşılmamalıdır. Kadın ile erkeğe eşit
52
Kenan Tunçomağ, İş Hukukunun Esasları, İstanbul 1982, s. 145.