TBB Dergisi Özel Sayı

334

Osmanlı Devleti’nde Kadınların Mülkiyet Hakları ve Karşılaştıkları Hukuki Sorunlar

III. OSMANLI HUKUKUNDA KADINLARIN MÜLK EDİNİMİ

Osmanlı Devleti’nde kadınlar mehir, hibe, alım-satım, vasiyet ve

miras yollarıyla mülk edinebilmişlerdir. Ancak kadınların mülk edi-

niminde genel bir eğilim göze çarpmaktadır. Bu da Osmanlı kadınla-

rının mal varlıklarının taşınmaz mallardan ziyade taşınır mallardan

oluşmasıdır. Nitekim bu konuda bize yol gösterebilecek temel kay-

naklardan birisi olan şer’iyye sicillerinde yer alan farklı yüzyıllarda,

farklı sosyal statülerde, farklı dinlere mensup ve İmparatorluğun fark-

lı bölgelerinde yaşayan kadınların tereke kayıtları incelendiği zaman,

terekelerin büyük kısmının taşınır mallardan oluştuğu görülmektedir.

Tereke kayıtlarında taşınmaz sahibi kadınların varlığına rastlanmakla

birlikte, genel olarak erkeklerin terekelerinde karşımıza çıkan taşın-

maz malların daha fazla olduğunu söylemek mümkündür. Yoksul ka-

dınlar ve yoksul erkeklerin terekelerinde taşınmazların yer almama-

sı doğal görülebilir.

Ancak belli bir düzeyde servete sahip olanlara

bakıldığında erkeklerin terekelerinde ev, bağ, bahçe, arazi gibi taşın-

mazlar yer alırken, kadınların servetleri daha çok kişisel eşya ve diğer

taşınır mallardan oluşmaktadır. Kadınlara ait tereke kayıtlarında mal

mülk listelerinin büyük bir bölümü gömlek, pantolon, elbise, antaran,

çarşaf, kemer gibi kişisel eşyaları içermekte olup, bu eşyaların bir kıs-

mı altın, gümüş işlemeli, bir kısmı ipek katkılıdır. Zengin kadınların

kürk mantoları, elmaslı ve incili mücevherleri de bu listeye eklenebilir.

Bu tür kişisel eşyaların ardından yastık ve kırlentler, yorganlar, dö-

şekler, sandıklar, kaşıklar, tabaklar, ibrikler, fincan ve kahve takımları,

havlu gibi ev, mutfak ve hamam eşyaları terekelerde yer almaktadır.

Örneğin 1519’da Üsküdar’da vefat eden Menekşe’nin terekesi 258 akçe olup, tere-

kede terlik, yastık, kaftan, gömlek, don, , heybe, torba, tarak, kazan, bakraç, tava,

tepsi, çıkrık, kilim, sandık gibi kişisel eşyalar yer almaktadır. Listede belki ilgi

çekici olan tek şey 45 akçe değerindeki on beş tavuktur, İstanbul Kadı Sicilleri,

Üsküdar Mahkemesi 2, Numaralı Sicil,, s. 272-273; 1520 yılında yine Üsküdar’da

hayatını kaybeden bir kadının terekesinin değeri sadece 75 kuruş olup, terekede

iki eski kaftan, bir eski gömlek, hepsi eski olduğu ifade edilen iki döşek, bir yor-

gan, iki yastık ve bir kılıf, bulunmaktadır, İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahke-

mesi 2 Numaralı Sicil, s. 409-410; 1269’da(1852) Sivrihisar’da ölen Fatma Hatun’un

terekesi de 130 kuruştan oluşmakta olup, tüm malvarlığı peştamal, iki tane entari,

ceket şal, yemeni, şalvar, yastık yüzü, minder yüzü ve mehr-i müeccelinden oluş-

maktadır, Abdülkadir Erçin, 1 Numaralı Sivrihisar Kadı Sicili 1-81 Sahifelerinin

Transkripsiyon ve Tahlili, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osman-

gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2014, s. 165.

19. Yüzyılda (Abdülmecid dönemi) Eskişehir (Sivrihisar) de hayatını kaybeden

Ayşe’nin terekesi 620 kuruş değerinde olup, sim başlık, sim el enteşesi, masa ör-