TBB Dergisi Özel Sayı

339

TBB Dergisi 2017 (özel sayı)

Gül AKYILMAZ

Osmanlı Devleti’nde kadınlar şer’i ve örfi intikal yolu ile menkul

ve gayrimenkul mallara sahip olabilmişlerdir.

Özellikle 19. Yüzyıl

ortalarından itibaren yapılan hukuki düzenlemelerle kadınların örfi

intikal ile taşınmaza sahip olma konusundaki şansları da artmış ve er-

kek mirasçılarla eşit paylara sahip olmuşlardır. Ancak hukuk kuralla-

rının uygulamaya nasıl yansıdığı, kadınların hukuken sahip oldukları

hakları elde etmede bir zorluk yaşayıp yaşamadıkları önemli bir so-

rudur. Batılı yazarlar kadınların mülkiyetinde bulunan gayrimenkul-

leri satma oranlarının yüksekliğine bakarak bu durumun kadınların

miras hukukunda sahip oldukları hakları tehdit ettiğini ve taşınmaz

malların erkeklerin mülkiyetine dönmesine zemin hazırladığını ileri

sürmüşlerdir. Miras paylarının başta erkek kardeşler olmak üzere er-

kek akrabalara transferi sürecinde bir pazarlık yürütüldüğü ve gele-

cekte vaat edilen destek ve koruma karşılığı ya da baskılar sonucunda

mülkiyetin el değiştirdiği de ortaya atılan iddialardandır. Özellikle

Osmanlı Devleti’nin Ortadoğu topraklarında kadınların miras payları

çerçevesinde gayrimenkullere sahip olmalarını engelleyecek birtakım

yollar bulunmaya çalışıldığı görülmektedir. Suriye, Filistin, Şam gibi

yerlerde tapu kayıtlarında kadınlara rastlanması çok sıra dışı bir du-

rum olarak nitelendirilmiştir. Filistin ve Suriye topraklarında kadınla-

rın taşınmaz mülkiyeti üzerindeki haklarını sınırlamak için kullanılan

yollardan birisi aile içi evlilikler olmuştur. Kızlar sıklıkla amcalarının

oğullarıyla evlendirilmişlerdir. 20. Yüzyıl başlarına kadar tapu kayıt-

larında kadınların isimlerine rastlanmaması kadınlara şer’i ve örfi hu-

kuktan doğan miras paylarının bir şekilde verilmediği tezini destekler

niteliktedir. 1910 yılından itibaren bu topraklarda mirasın paylaşımı

sırasında arazilerin intikal ettiği kimselere tapudan bir belge verilmesi

gerektiği için artık kız çocukları dışlamak zorlaşmıştır. Bununla bera-

ber kadın mirasçılar miras paylarını aldıktan sonra taşınmazlar üze-

rindeki paylarını erkek kardeşlerine ya da diğer erkek akrabalarına

satmaları konusunda ikna edilmeye çalışılmıştır.

Yapılan hukuki dü-

zenlemelere rağmen 1920’lerin ortalarına kadar kırsal kesimde aileler

ve yetkililer resmi makamlara kadın mirasçıları bildirme konusunda

Şer’i ve örfi intikal için bkz. Cin/Akyılmaz, s. 449-491.

Martha Mundy/Richard Saumarez Smith, Governing Property, Making the Mo-

dern State Law, Administration and Production in Ottoman Syria, I.B. Taurisand

Co. Ltd, London /New York 2007, s. 168-169.