342 / 497
341
TBB Dergisi 2017 (özel sayı)
Gül AKYILMAZ
çalışan Leila Hudson da 19. Yüzyıl sonları ve 20. Yüzyıl başlarında
bile terekeleri mahkeme sicillerine kaydedilen kadınların oranının
hala düşük olmasını kadınların ölümünden sonra miras paylaşımı ve
mülkiyet transferlerinin kamusal alanda değil, aile mahremiyeti için-
de gerçekleştirilmesine bağlamaktadır. Bölge ile ilgili sosyolojik veriler
İslam Hukukunun kadınlar için belirlediği paylardan ve olay mahke-
meye intikal ederse İslam Hukukunun konu ile ilgili sıkı kurallarına
uyma yükümlülüğünden kurtulmak için böyle bir yolun seçildiği ve
aile içinde erkek mirasçılar lehine bir paylaşım yapıldığı yönündedir.
Çalışmada Şam’da kadınların gayrimenkullere sahip olma oranının
1880’lerde %29 iken bu oranının 1910’da %32’ye yükseldiği belirtil-
mektedir.
31
Şam’da kadınların ve erkeklerin malvarlıkları ve taşınmaz
mallar üzerindeki mülkiyetleri ile ilgili olarak yapılan çalışmalarda ka-
dınların erkekler göre beş kat daha yoksul oldukları ortaya çıkmıştır.
Zenginler açısından konuya bakıldığı zaman ise en zengin kadınların
en zengin erkeklerden on kat daha yoksul oldukları görülmektedir. 60
yoksul ve zengin Şamlıyı esas alan bir araştırmada yoksul erkeklerden
yedisinin taşınmazı varken, yoksul kadınlardan sadece birinin taşın-
mazı vardır. Zengin erkeklerden ise 19’u taşınmaza sahipken zengin
kadınlarda bu sayı 10’dur. Kadınların taşınmaza sahip olma oranı ise
yaklaşık %10’dur.
32
Osmanlı Devleti’nde kadınların mal varlıklarını korumak için sık
olarak kullandıkları yollardan birisinin de vakıf kurmak olduğu gö-
rülmektedir. Osmanlı Devleti’nde vakıf uygulaması gerek mülkiyet
hakları, gerekse mallarını yönetme ve bu mallardan yararlanma ko-
nusunda kadınlara yasal bir koruma sağlamıştır. Aksi takdirde kadın-
ların taşınmaz malları üzerindeki kontrollerini kaybetme ihtimalleri
çok kuvvetli olmuştur. Bu yasal korumanın dışında evlatlık vakıflar
kadınlara yaşadıkları müddetçe taşınmaz mallarının gelirlerinden ya-
rarlanma, ölünce de İslam Miras Hukuku kurallarının dışına çıkarak
istedikleri kişilere vakıf gelirlerinden yararlanma imkânı tanıma şan-
31
Leila Hudson, “Investing by Women or Investing in Women? Merchandise, Mo-
ney and Marriage and the Formation of a Bourgeoisie in Damascus” Comparative
Studies of South Asia, Africa and the Middle East, , 2006, Vol:26, Nu: 1, s. 112,
32
Colette Establet / Jean-Paul Pascual, “Women in Damascene Families Around
1700”,
Journal of Economic and Social History of the Orient
, , Brill, Leiden 2002 Vol:
45, Nu: 3, s. 303-306.