TBB Dergisi Özel Sayı

343

TBB Dergisi 2017 (özel sayı)

Gül AKYILMAZ

ve miktarı ne olursa olsun gayrimenkullerini korumak için vakfetme

yolunu seçtiklerini göstermektedir.

IV. OSMANLI DEVLETİ’NDE KADINLARIN MÜLKİYET

HAKLARI KONUSUNDA KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR

Osmanlı Devleti’nde değişik yüzyıllara ait şer’iyye sicilleri ve arşiv

belgeleri kadınların mülkiyet haklarını korumak için ciddi bir hukuk-

sal mücadele verdiklerini göstermektedir. Bu süreçte kadınlar önce-

likle haklarını şer’iyye mahkemelerinde aramışlar, istedikleri sonucu

alamazlarsa şikâyet dilekçeleri yazarak Divan-ı Hümayuna ulaşmış

ve padişahın adaletine sığınmışlardır. Bu belgelerde yer alan kayıtlar

bize Osmanlı toplumunda kadınların mülkiyet haklarının saldırıya

açık, özellikle kocasını ve babasını kaybeden kadınların daha kolay

yara alabilir bir pozisyonda olduğunu göstermektedir.

Kadınlar her-

hangi bir hukuki problemle karşılaştıkları zaman ilk olarak şer’iyye

mahkemesine başvurarak haklarını almak istemişlerdir. Pek çok mah-

keme kaydından anlaşılacağı üzere kadınlar düzenli olarak şer’iyye

mahkemelerine bazen bir vekil aracılığı ile bazen de bizzat kendileri

gelerek davacı olmuşlar

ve şer’iyye mahkemelerinde erkeklerle aynı

İstanbul’da kadınların kurdukları vakıflar için bkz. Fariba Zarinebaf-Shahr,

“Kentsel Alana Kadının Katılımı: XVIII. Yüzyıl İstanbul’unda Kadın Vakıfları”,

(Çeviren: Burcu Özdemir), Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002,C. 14, s.

15-27.

Bu konuya örnek teşkil edebilecek bir belge Başbakanlık Osmanlı Arşivinde

Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi’ne 28 Haziran 1891 tarihli gönderilmiş olup,

Yahudi bir kadının verdiği arzuhal ile ilgilidir. Osmanlı Devleti’nin Yahudi teba-

asından Sara bint-i Yasef Suriye Vilayeti Celilesine bir arzuhal vererek Şam ahali-

sinden olan kocası İşhadi Sakal ölünce kocasının birlikte ticaret yaptığı ortağı Da-

vud Atiye’nin kocasının servetini ve malını gizleyerek el koyduğundan şikâyetçi

olmuştur. Sara kendi imzasıyla yazdığı dilekçesini Suriye Vilâyet Meclisine ver-

miştir. Sara kendisinin ve çocuklarının miras haklarının zarara uğradığından

şikâyetle haklarının iadesini talep etmektedir. Suriye Vilayet Meclisi Sara’nın di-

lekçesini de eklediği yazısında Dâhiliye Nezareti’nin konuyu araştırarak sonucun

haber verilmesini rica etmektedir, BOA, Fon Kodu: DH MKT, Tarih: 16 Z 1308,

Dosya No. 1844, Gömlek No: 19.

Yafa’da yaşayan Fatum1900 yılında mahkemeye başvurarak dört gün önce ken-

disine erkek kardeşinden intikal eden beş sehim meyve bahçesini 200 faransavi

(22.000 kuruş) karşılığında satın alan Halil’in 100 faransaviyi ödediğini, geriye ka-

lan 100 faransaviyi ise henüz ödemediğini söyleyerek parasını talep etmiştir. Halil

Fatum’un iddialarını kabul etmekle birlikte 200 faransaviyi iki eşit taksitte öde-

mek üzere anlaştıklarını, ilk taksidini ödediğini, ikinciyi de bir ay sonra ödeyece-

ğini söylemiştir. Fatum bu açıklamayı doğrulamakla birlikte fikrini değiştirdiğini

ve ikinci ödemenin daha erken yapılmasını istediğini söylemiştir. Ancak hâkim