TBB Dergisi Özel Sayı

349

TBB Dergisi 2017 (özel sayı)

Gül AKYILMAZ

alamayacağını düşünmesidir. Rahime’nin talebi konunun mahallinde

şer ile çözümlenip hakkının iade edilmesidir. İstanbul’dan gelecek bir

emrin şer’iyye mahkemesi üzerinde etkili olacağını ve hakkını alma-

sını kolaylaştıracağını düşünmüş olması muhtemeldir. Nitekim arzu-

halin üzerine İstanbul’da düşülen notta konunun “mahallinde şer’le

görülmesi buyruldu” kaydı vardır.

Görüldüğü üzere konu Divan-ı

Hümayunda görüşülmeyerek Rahime’nin talep ettiği gibi mahalli yar-

gı organına gönderilmiştir. Ancak İstanbul’dan yapılan bu yönlendir-

me kadının davayı görürken ve hükmünü verirken daha dikkatli ve

tarafsız davranmasını sağlamıştır.

Kadınların şikâyet dilekçeleri genellikle bir temsilci- ki bu temsil-

ci genellikle bir erkek akraba olmuş- ya da kadı tarafından İstanbul’a

ulaştırılmıştır. Bununla beraber İstanbul’a gelerek bizzat dilekçelerini

takdim eden kadınlar da vardır. Kadınlar dilekçelerini kendileri ver-

mek istediklerinde sıklıkla onlara eşlik eden erkek ve kadın akrabaları

ile başkente gelmişlerdir. Ancak İstanbul’da yaşamayan kadınlar için

bu sürecin çok zahmetli, maliyeti yüksek ve zaman alan bir mücade-

le olduğu açıktır. Bu nedenle kadınların verdiği şikâyet dilekçelerinin

büyük bir çoğunluğu İstanbul ve çevresindendir. 1680-1706 yılları ara-

sında kadınların verdikleri arzuhalleri inceleyen bir çalışmaya göre

1675’te yaklaşık 763 dilekçe İstanbul, Galata ve Üsküdar’da yaşayan-

lar tarafından verilmiştir. Halep’ten 57, İzmir’den 38, Bursa’dan 58,

Sivas’tan 64, Selânik’ten de 50 dilekçe gönderilmiştir. Dilekçe veren-

lerin büyük kısmı Müslümandır. Gerek İstanbul’dan gerekse ülke-

nin diğer taraflarından verilen toplam şikâyet dilekçeleri içerisinde

kadınlara ait arzuhallerin oranı%8 civarındadır. Buna mukabil aynı

dönemde kadınların karşılaştıkları hukuki problemlerle ilgili olarak

şer’iyye mahkemelerine davacı olarak başvurma oranı %10-25 arasın-

da değişmektedir.

Bu oranlar bize yukarıda da değinildiği gibi ka-

dınların ilk adımda şikâyet dilekçeleri yazmak yerine tercihlerini yerel

mahkemelerden yana kullanarak adaleti aradığını göstermektedir. Ne

BOA, Fon Kodu: C.ADL, Tarih: 3/ Za 1209, Dosya No: 69, Gömlek No: 4158.

Fariba Zarinebaf-Shahr, “Women, Law and Imperial Justice in Ottoman Istanbul

in the Late Seventeenth Century”, Women, the Family and Divorce Laws in Is-

lamic History, (Edited by: Amira el Azhary Sonbol), Syracuse University Press,

Syracuse 1996, s. 86; Fariba Zarinebaf-Shahr, “Osmanlı Kadınları ve 18. Yüzyılda

Adalet Arama Geleneği”, Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, (Editör:

Madeline Zilfi), (Çeviren: Necmiye Alpay), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul

2000, s. 246.