TBB Dergisi Özel Sayı

350

Osmanlı Devleti’nde Kadınların Mülkiyet Hakları ve Karşılaştıkları Hukuki Sorunlar

zaman şer’i otoriteler tarafından adil bir karara maruz kalmadıklarını

ve başka çıkış yollarının kalmadığını düşünürlerse o zaman bu yola

başvurmuşlardır.

İstanbul’da şikâyet dilekçesi veren kadınlar farklı sosyo-ekonomik

kesimlere mensup olmalarına rağmen sayıca kalabalık olan kesim orta

sınıf kadınlardır. Genellikle önemli devlet görevlilerinin akrabası olan

kadınlar mülkiyet hakları konusunda daha seyrek bir biçimde devlet

görevlilerinin saldırılarına maruz kaldıkları için şikâyet dilekçeleri için-

deki oranları azdır. Bu kadınlar da kendilerini koruyan baba ya da ko-

calarını yitirdikleri zaman saldırıya açık hale geldikleri için miras anlaş-

mazlıkları ile ilgili dilekçelerde her sosyo-ekonomik seviyeden kadına

aynı oranlarda rastlanmaktadır. Kadınların gerek mahkemede açtıkları

davalarda gerekse şikâyet dilekçelerinde en çok evlenme, boşanma, me-

hir, mülkiyet ve miras anlaşmazlıkları ile ilgili başvurularda bulunduk-

ları görülmektedir.

Örneğin 1675’te İstanbul’da şikâyet dilekçesi veren

kadınların dilekçelerinin 24 tanesi miras, 21 tanesi mülkiyet anlaşmaz-

lığı, 10 tanesi karz, ariyet, borçlanma, 3 tanesi boşanma, 3 tanesi mehir

ve bir tane de diğer konularla ilgilidir. Görüldüğü üzere kadınların ver-

diği arzuhallerin ezici bir çoğunluğu mali konularla ilgili olup, bunların

%73’ü miras ve mülkiyet anlaşmazlıklarını kapsamaktadır.

Kadınların dilekçelerinde kimlerden şikâyetçi oldukları konusu

da son derece önemlidir. Kadınlar büyük oranda devlet görevlile-

rinden ( %31) şikâyetçi olmuşlardır. Bunu kocalar ve diğer akrabalar

(%23) izlemiştir. Şikâyet konuları ise miras anlaşmazlıkları ve kadın-

lara ait gayrimenkullere- arazi, ev, dükkân, bağ, bahçe- devlet görev-

lileri ile erkek akrabaların gayri kanuni tecavüzleri olmuştur.

Miras

Zachs/Ben-Bassat, Women’s Visibility in Petitions, s. 765; Zarinebaf-Shahr, Wo-

men, Law and Imperial Justice, s.87- 88;

Zarinebaf-Shahr, Women, Law and Imperial Justice, s. 88; Zarinebaf-Shahr, Ada-

let Arama Geleneği, s. 248.

7 Eylül 1820 tarihli arşiv belgesine göre Ala Kilise ya da Osman Pazarı olarak

anılan kaza sakinlerinden Şerife ismindeki kadın Padişah II. Mahmut’a yazdığı

arzuhalde şer’i şerife aykırı hiçbir hareketi olmayan ehl-i namus bir kadın olma-

sına rağmen Osmanpazarında ayan statüsünde olan Dergâh-ı Mualla kapıcıbaş-

larından Mehmed’in kendisine ait taşınmazlarını şer’i hukuka aykırı olarak zorla

zapt ettiğinden şikâyet etmektedir. Şerife önce Mehmed’in mallarını iade etmesini

istemiş, sonuç alamayınca meseleyi mahkemeye taşımıştır. Ancak buradan da bir

sonuç elde edememiştir. Bunun üzerine son çare olarak adaletin temini için Padi-

şaha şikâyet dilekçesi yazmıştır. II. Mahmut Osmanpazarı kazası naibine gönder-

diği fermanda davanın şer’i hukuka göre yeniden görülmesini ve Şerife’nin hak-

kının en kısa sürede iade edilmesini emretmiştir, BOA, Fon Kodu: C.ADL, Tarih: