TBB Dergisi Özel Sayı

376

Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadın Hareketi ve Hukuki Talepleri

melerde daha alt derecelerdeki kadın ve erkekler arasında da eşitlik

ilkesi benimsenmiştir.

Kur’an’da iki kadının şahitliğinin bir erkeğin şahitliğine denk tu-

tulduğuna dair gerekçe olarak gösterilen ayet esasen borçlanma ak-

dine ilişkindir. Bu nedenle düzenlemenin tüm hukuki meselelerdeki

şahitliklerde “iki kadın eşittir bir erkek” şeklinde genelleştirilmesi

mümkün değildir. İslâm hukukunun ilk kaynağı olan Kur’an’da mali

konular dışında kadının şahitliği ile ilgili bir kısıtlama olmamakla bir-

likte İslam hukukçuları konuyu daha farklı yorumlamışlardır.

Osmanlı hukukunda kadının hukuki statüsüne ilişkin verdiğimiz

örneklere bakıldığında kadın-erkek eşitliğine aykırı birçok uygulama-

nın varlığı dikkat çekmektedir. Bununla birlikte Osmanlı kadını döne-

min Avrupa kadınları ile kıyaslandığında hukuki olarak oldukça iyi

konumdadır. Hukuki statüsünün yanında Osmanlı kadınının toplum-

sal hayattaki konumuna da kısaca değinmek gerekmektedir. Çünkü

Tanzimat sonrası dönemde kadınların en çok sorguladığı konulardan

biri de toplumsal hayattaki konumlarıdır.

Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında Osmanlı kadını Türk örf

ve adetleri ve İslam hukuku kuralları çerçevesinde normal yaşantısına

devam etmiştir. Kadın ve erkeği ayıran harem ve selamlık uygulaması

henüz ortaya çıkmamıştır. Osmanlı kadını sosyal ve ekonomik haya-

tın içinde yer almıştır. Ancak zamanla, özellikle şehirlerde yaşayan

kadınlar ile erkekler arasında sınırlar çizilmiş, kadınlar sosyal ve eko-

nomik hayattan çekilmeye başlamışlardır. Kadın ve erkeklerin kul-

lanacakları taşıtlar, mesire yerleri ayrılmıştır. Kadınların sokağa tek

başına çıkmaları yasaklanmıştır. Hatta sokağa çıkmalarının tamamen

yasaklandığı veya belirli günlerle sınırlandığı dönemler olmuştur. Bu

kısıtlamalar çoğunlukla şehirde yaşayan kadınları etkilemiş, kırsal ke-

simdeki kadınlar eski hayatlarını sürdürmüştür.

Akyılmaz, Eşitlik, s. 118.

Akyılmaz, Eşitlik, s. 119.

Gül Akyılmaz, “Cumhuriyetten Önce Türk Kadını”,

Yeni Forum Aylık Siyaset-İkti-

sat-Kültür Dergisi

, C. 13, S. 272, Ocak, 1992, s.64; Gülnihal Bozkurt, “Cumhuriyet

Öncesi ve Sonrasında Türk Kadınının Hukuki Durumu”, Kastamonu’da İlk Kadın

Mitinginin 75. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara, 1996, s. 158; Emel

Doğramacı, Türkiye’de Kadının Dünü ve Bugünü, Türkiye İş Bankası Kültür Ya-

yınları, Ankara, 1992, s. 6.