381 / 497
380
Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadın Hareketi ve Hukuki Talepleri
lar Dünyası gibi çok sayıda dergi yayınlanmıştır. Bu dergilerin için-
de Kadınlar Dünyası dergisi oldukça radikal görüşlere sahiptir. Der-
gi, 1913’te kurulan feminist nitelikteki Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u
Nisvan Cemiyeti’nin yayın organıdır.
40
Kadınlar Dünyası dergisinden
örnekler vermeden önce Demet dergisinde kadınlara yönelik saldırıla-
ra isyan eden bir yazıdan bahsetmek gerekmektedir. Meşrutiyetin ila-
nından sonra Şehzade Camii ve Beyazıt’ta kadınlara yönelik saldırılar
olmuş ve “Esef ü Hayret” başlıklı yazıda kadınlar şöyle isyan etmiştir:
“…Birtakım kalpsizlerin bu gibi harekât-ı tecavüzkârâneleri zavallı hanımları-
mıza ne kadar tesir ediyor. Senelerce mahzun, evlerin köşelerinde kapalı kalan
mevcudiyyetleri hala mahpus mu kalacak? Müslüman kadınlarını sokağa çık-
maktan men eden şer’i ve nizami hiçbir mecburiyyet yokken dinin siper-i ul-
viyyeti arkasına gizlenerek örfi hükümlerle herkesin ortasında iffet-i nisviyye-
yi tahkir edenler cezasız mı kalacaklar? Artık buna sükût etmeyecekler, onlar
da kalemleriyle müdafaa-i nefs edecekler.”
41
Bu yazı hem o zamana kadar
Osmanlı kadınlarının toplumsal hayattan koparılmalarından şikâyet
etmesi, hem de İslam dini kullanılarak yapılan saldırıları eleştirmesi
bakımından dikkate değerdir.
II. Meşrutiyet döneminde yayınlanan kadın dergileri içinde en
dikkat çeken “Kadınlar Dünyası” dergisidir. Dönemin koşullarında
oldukça radikal söyleme sahip olan dergide bugün için bile oldukça
cesur yazılar yayınlanmıştır. Dergi, kadınların hak mücadelesinde bir
araç olarak ele alınmış, kadınlar toplumdaki ve erkeklerin gözündeki
kimliklerini sorgulamıştır. Dergide, kadın-erkek eşitsizliği üzerinde
durulmuş, kadınlara yükseköğrenim hakkı verilmesi, kıyafetlerinin
değiştirilmesi, kadının evin dışına çıkarak eş ve anne rollerinden kur-
tulması gibi birçok somut talepler yer almıştır. Bununla birlikte ev-
lilikteki eşitsizlikler, çok eşlilik, evlenmede görücü usulü, erkeklerin
kadınlar üzerindeki ezici tavırları gibi birçok konuda dönemin zih-
niyetini eleştiren yazılar yayınlamışlardır. Kadınlar Dünyası dergisi
feminizmi hareketlerini tanımlayıcı bir kelime olarak kullanmıştır.
Dergiyi ayrıcalıklı konuma getiren özellik ise kadın hakları mücadele-
sini başlatması, kadın hareketinin oluşmasına zemin hazırlamasıdır.
42
40
Demirdirek, s. 27; Akyılmaz, Kadın, s. 91; Çakır, s. 80.
41
Demirdirek, s.31; Tülay Keskin, “Demet Dergisi’nde Kadın ve İlerleme Anlayışı”,
Tarih Araştırmaları Dergisi
, C. 24, S. 37, 2005, s. 296; Altındal, s. 184.
42
Akyılmaz, Kadın, s. 91-92; Çakır, s. 81,145; Demirdirek, s. 49.