378 / 497
377
TBB Dergisi 2017 (özel sayı)
Berna YÜRÜT
Osmanlı Devleti’nde bu sınırlamaların yanında her dönemde ka-
dınların kıyafetlerine de karışılmıştır. Aslında Fatih dönemine kadar
kadınların yüzü kapalı değildir. Bu tarihten sonra kadınlar eski ge-
leneklerinden kopmuştur. III. Selim, II. Mahmut gibi ilerici padişah-
lar bile kadınların kıyafetlerini düzenleyen fermanlar yayınlamıştır.
Tanzimat’tan sonra da kadınların kıyafetleri fermanlara konu olmaya
devam etmiştir.
31
B. Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadın Hareketi
III. Selim ve II. Mahmut ile başlayan modernleşme süreci Tanzi-
mat ve Islahat Fermanlarının yayınlanması ile devam etmiş, II. Meşru-
tiyet döneminde belirginleşmiştir. Bu durum Osmanlı kadınının ko-
numuna da yansımıştır. Özellikle Meşrutiyet döneminde kadınlar, bu
dönüşümlere paralel olarak statülerinde değişiklik yapılması yönünde
taleplerini gündeme getirmeye başlamıştır. Kadınlar taleplerinin ger-
çekleştirilmesi için çok sayıda dernek kurmuş, konferanslar düzenle-
miş ve dergiler çıkarmışlardır. Artık bu dönemde Osmanlı kadınının
sesi yükselmiş ve hak arayışı mücadelesi başlamıştır.
Osmanlı Devleti’nde Tanzimat ile yeni bir döneme geçilmiştir.
Tanzimat Fermanı’nda kadınlara dair özel düzenlemeler yoktur. An-
cak dönemin getirdiği yenilikler ve gelişmeler dolaylı olarak Osmanlı
kadınını da etkilemiştir. Kadınlar toplumsal hayatta daha görünür ol-
maya başlamış ve kendi konumlarını sorgulamışlardır.
32
Meşrutiyet döneminde oluşan eşitlik ve özgürlük ortamına, eşit-
lik ve özgürlük iddialarının kanunlara yansımasına rağmen, kadınlar
bu değişimin kendilerini kapsamadığını fark etmişlerdir. Tıpkı Avru-
pa’daki hemcinslerinin yaşadığı hayal kırıklığında olduğu gibi örgüt-
lenmeye başlamışlardır. Kadınlar artık ortak bilinç oluşturmaya, eş ve
anne rolleriyle sınırlı toplumsal konumlarından kurtulmaya çalışmak-
tadırlar. Eğitim, çalışma, eşit yurttaşlık ve oy hakkı ve evlilikle ilgili
taleplerini yüksek sesle dile getirmektedirler.
33
31
Altındal, s. 49; Akyılmaz, Türk Kadını, s. 64.
32
Akyılmaz, Kadın, s. 81; Altındal, s. 181.
33
Çakır, s. 406; Hazırlayan: Hülya Osmanağaoğlu
,
Feminizm Kitabı Osmanlı’dan
21. Yüzyıla Seçme Metinler, Dipnot Yayınları, Ankara, 2015, s.26-27.