380 / 497
379
TBB Dergisi 2017 (özel sayı)
Berna YÜRÜT
El ve ayak, göz, akıl gibi vasıtalarda bizim erkeklerden ne farkımız vardır? Biz
de insan değil miyiz? Yalnız cinsimizin ayrı oluşu mu bu halde kalmamıza
sebep olmuştur? Bunu hiçbir sağduyu kabul etmez…”
37
1886 yılında yayın
hayatına başlayan Şükûfezar dergisi yalnızca kadınların çıkardığı, sa-
hibi kadın olan ilk kadın dergisidir. Derginin yayın amacı kadınların
varlığını kamuoyuna duyurmaktır. İlk sayısında bu amaç şöyle ifade
edilmiştir:
“Biz saçı uzun aklı kısa diye erkeklerin hande-i istihzasına hedef
olmuş bir taifeyiz. Bunun aksini ispat etmeye çalışacağız. Erkekliği kadınlığa,
kadınlığı erkekliğe tercih etmeyerek şâhreh-i sa’y ü amelde mümkün olduğu
kadar pâyendâz-ı sebât olacağız.”
38
Bu yıllarda birçok dergi ve gazete yayınlanmaya devam etmiştir.
Bunların içinde başyazarı ve yazı kadrosunun çoğu kadın olan “Ha-
nımlara Mahsus Gazete” 1895’te yayın hayatına başlamış, 1908’e kadar
13 yıl devam etmiş en uzun süreli kadın dergisidir. Dergi kadının, iyi
anne, iyi eş rolünü reddetmemekle birlikte, konumunu sorgulamış er-
keklerle kıyaslamıştır. Bunun ilk örneğini Fatma Aliye vermiştir:
“Te-
meddün eden milletlerin ulûm ü fünûnda evvela erkekleri terakki eyledikleri ve
kadınların onlara peyrev oldukları görülüyor. Erkekler o hazineye girdiklerinin
ibtidâsında kendilerini takib eden kadınları kıskanıp o hazinenin cevherleri-
ni onlardan sakınmak istiyorlar. Güya ki hakk-ı takaddümü hod-kamlıkla bir
hakk-ı tasarruf ve temellük yerine koymak istiyorlar. Bu hep böyle olmuş böyle
gelmiş şeylerdendir. Ama böyle olmuş dememiz böyle yapmışlardır demektir.
Yoksa bu ilm u fazlın sahibi olan cenab-ı feyyaz-ı mutlak hazretleri onu kulla-
nanların erkeğine dişisine hep birden ihsan buyurmuş olduğundan bunu ka-
dınlardan diriğe erkeklerin iktidarı erişebilir mi?”
Hanımlara Mahsus Ga-
zete, Kadınlar Dünyası dergisi yayınlanana kadar, yayın kadrosunun
hemen hepsinin kadınlardan oluştuğu tek gazetedir.
39
Hanımlara Mahsus Gazete’nin yayın hayatının sona ermesin-
den sonra II. Meşrutiyet’e kadar dikkat çeken bir dergi olmamıştır. II.
Meşrutiyetle birlikte kadın dergilerinin sayısında bir patlama yaşan-
mıştır. Demet, Mehasin, Kadın, İnci, Diyane, Süs, Kadınlık, Erkekler
Âlemi, Siyanet, Seyyale, Kadınlar Âlemi, Hanımlar Âlemi ve Kadın-
37
Çakır, s. 62; Kurnaz, s. 86; Altındal, s. 182.
38
Çakır, s. 65; Aynur Demirdirek, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir
Hikâyesi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1993, s. 15; Kurnaz, s. 87; Altındal, s.
183.
39
Demirdirek, s. 21; Çakır, s. 69; Akyılmaz, Kadın, 90-91; Altındal, s. 184