386 / 497
385
TBB Dergisi 2017 (özel sayı)
Berna YÜRÜT
rap, fanila örücülüğü, elbise, dantel ve beyaz iş gibi kollarda fabrikalar
açmıştır.
52
Derneğin yönetiminde ve üyeleri arasında hiç kadın yoktur.
Bu durum kadın dergilerince eleştirilmiştir. Kadınlar Dünyası dergisi
bir sayısında derneğin çalışmalarını takdir etmekle birlikte, idaresinde
kadınlara yer verilmemesini bir hak ihlali olarak nitelendirmiştir. Bir
başka sayısında ise kadınlığa ait bir meselede idarede yer almak kadın-
ların hakkıdır diyerek eleştirilerini tekrar etmişlerdir.
53
II. Meşrutiyet döneminde kadın dernekleri arasında feminist ola-
rak tanımlanabilecek en radikal dernek Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı
Nisvan Cemiyetidir. Bu dönemde gerçekleştirdiği faaliyetlerle kadın
dernekleri arasında sesini en çok duyuranı olmuştur. Dernek, Ka-
dınlar Dünyası dergisi aracılığıyla kuruluşunu duyurarak harekete
destek veren kadınların sözcülüğünü üstlenmiştir. Bilinçlendirme ve
yol gösterme işlevleri ile Osmanlı kadınının harekete geçmesini sağ-
lamıştır.
54
“Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti Faaliyette”
başlıklı yazıda derneğin üye kabulüne başladığı, üyelik koşulları ve
amaçları yer almıştır. Kadınların dış kıyafetlerinin ıslahı, çalışma ha-
yatının ıslah edilerek kadınların sefaletinin azaltılması ve eğitimin
genelleştirilerek kadınların kültür seviyesinin yükseltilmesi hedeflen-
miştir.
55
Derneğin programında kadının toplumsal yaşamla bütünleş-
tirilmesi, çalışma hayatına katılması vurgulanmıştır. Kuruluş aşama-
sında siyasi hak talebi programda yer almamıştır. Ancak 1921 yılında
bu talep de dernek programına girecektir.
56
Dernek, kadın-erkek eşit-
sizliğine karşı mücadele başlatmış, kadının durumunun düzeltilmesi
için toplumsal inkılap yapmanın vakti geldiğini belirtmiştir. Boşanma
hakkının kadına tanınması, çok eşliliğin önlenmesi, görücü usulünün
kaldırılması gerektiği belirtilmiştir. Dernek, geçim kaynağından yok-
sun kadınlar için iş evleri açmayı önermiş ve örnek olarak bir terzi evi
açarak, dışarıya siparişle iş yapılmasını sağlamıştır. Derneğin kadın ve
erkeğin iş hayatında birlikte yer alması yönündeki yayınları başarılı
olmuş, kadınlar tarafından çeşitli ticarethaneler açılmıştır.
57
52
Tiğinçe Oktar, Osmanlı Toplumunda Kadının Çalışma Yaşamı Osmanlı Kadınları
Çalıştırma Cemiyet-i İslamiyesi, Bilim Teknik Yayınevi, İstanbul, 1998, s. 104; Ak-
yılmaz, Kadın, s. 88; Çakır, s. 94; Kurnaz, s. 170.
53
Oktar, s. 127-128.
54
Çakır, s. 107.
55
Osmanağaoğlu, s. 76.
56
Çakır, s.108.
57
Çakır, s. 109; Akyılmaz, Kadın, s. 88.