387 / 497
386
Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadın Hareketi ve Hukuki Talepleri
Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-ı Nisvan Cemiyeti özellikle Kadın-
lar Dünyası dergisi aracılığıyla her alanda kadınların karşılaştıkları
problemleri dile getirmiştir. Derneğin iki önemli başarısı olmuştur.
Bunlardan ilki dernek üyesi Belkıs Şevket’in ilk Türk kadını olarak
uçağa binmesidir. Belkıs Şevket uçağa binmek için havayolu şirketi-
ne başvurmuş fakat kadın olduğu gerekçesi ile talebi reddedilmiştir.
Daha sonra gerekli izinler alınarak, Türk kadınının ilmi gelişmelere
seyirci kalmadığı gösterilmek amacıyla Belkıs Şevket pilot eğitmeni
Fethi Beyle birlikte uçmuştur. Hatta dernek orduya uçak hediye etmek
istemiş ancak bu girişimi gerçekleştirememiştir.
58
Belkıs Şevket’in
uçağa binmesi ve orduya “Kadınlar Dünyası” ismiyle bir uçak hediye
etmek için heyet oluşturulduğu da dergide büyük bir gururla duyu-
rulmuştur.
59
Derneğin asıl başarısı ise yedi Osmanlı kadınının ilk kez
bir kamu kurumuna girmesini sağlamasıdır. 1912 yılında Dâhiliye Ne-
zaretine yazılan bir tezkirede istihdamlarına gerek görülen kadınların
memuriyete tayin edilip edilmeyeceği sorulmuştur. Tezkireye olumlu
cevap gelince, kadın memur çalıştırma talebi ilk olarak Osmanlı Der-
saadet Anonim Telefon Şirketinden gelmiştir. İki yüz Müslüman kadın
başvuru yapmış, ancak Fransızca ve Rumca bilmedikleri gerekçesiyle
kabul edilmemişlerdir. Derneğin teşviki ve verdiği mücadele sonucu
yedi Müslüman kadın memur olarak işe başlamıştır.
60
III. Kadınların Hukuki Talepleri
Osmanlı kadınlarının çeşitli dergiler ve dernekler aracılığı ile ver-
diği hak arayışı mücadelesindeki taleplerini birkaç başlık altında top-
58
Altındal, s. 196; Çakır, s. 110; Kurnaz, s. 166.
59
“…
geçen hafta Belkıs Şevket Hanımefendi kızımız hem bir cesaret-i medeni-
ye göstermiş olmak, korkakları da cesaretlendirmek hem de milletin inzârını
muhteraat-ı feniyeye celb etmek yolunda tayyare ile havada cevelân icra etti. Bu
cevelân bütün Osmanlılar tarafından takdirler, tahsinler ile alkışlandı. Ve zanne-
deriz ki senelerden beri uyuyan kadınlığın gösterdiği bu cesaret erkekleri de ikâz
etti… Belkıs Şevket, bu kahraman kızımız din ve mezhep tefrik etmeksizin hava-
da Osmanlı kadınlığının şan ve şerefini, cesaret-i medeniyesini cihana ilan yolun-
da tayran ederken zeminde bulunan Osmanlı kadınlığından hazin kartlar atarak
muhterem ordumuza “Kadınlar Dünyası” ismiyle bir tayyare ihdasını temenni
etti. Bu temennisini isa’fa bütün kadınlığın iştirak edeceğinde şüphemiz yoktur.
Osmanlı Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyeti Belkıs Şevket Hanımefendi kızla-
rının bu arzu-yu vatanperveranesinin isa’fını Osmanlı kadınlığının ittihad etmiş
elleriyle temin için bilaiçtima’ iane cemine, erkân ve azasından bir heyet tefrik
etti…”, “Kadınlar Dünyası Tayyaresi”
, Kadınlar Dünyası,
S. 20, s. 2, 13 Aralık 1913.
60
Oktar, s. 60-61; Çakır, s. 109; Akyılmaz, Kadın, s. 89.