TBB Dergisi 96. Sayı

Geçmişten Günümüze Azınlık Vakıflarının Mal Edinmeleri Sorunu

106

ler içeren klasik antlaşmalardan farklı nitelikleriyle basit bir mütekabi-

liyet ilişkisinin çerçevesini aşarlar. Günümüzde, insan hakları hukuku,

genel uluslararası hukukun aksine, mütekabiliyet fikrine yabancıdır

Öktem, Lozan Antlaşması’nın hazırlık çalışmaları sırasında, azın-

lık düzenlemelerinin mütekabiliyet uygulamalarına müsait, karşılıklı

hak ve borç içeren hükümler oluşturduğu yönünde bir veriye rastlamak

mümkün olmadığını ifade ettikten sonra, kavrama Antlaşma’nın Fran-

sızca metninden yola çıkarak açıklık getirmeye çalışmıştır. Yazar, Türk-

çe metinde

“dahi”

olarak geçen kelimenin Fransızca metinde

“également”

olarak geçen ve Türkçe’de “eşit biçimde, aynen, aynı biçimde” anlamına

gelen kelime olduğu görüldüğünü, eğer bu maddede kastedilenin mü-

tekabiliyet olması durumunda bu kavramı açık bir biçimde ifade eden

“réciproquement”

kelimesinin kullanılabileceğini ifade etmektedir

Şu halde, 45. madde Türkiye bakımından geçerli olan yükümleri

Yunanistan için de geçerli olduğuna ilişkin bir atıf maddesidir. Madde

ile hedeflenen amaç, Türkiye için öngörülen yükümlerin ülkesindeki

Müslüman azınlıklar bakımından Yunanistan’a da yüklenmesidir. Bu-

rada “mütekabiliyet”ten değil, her iki ülkeye de yükümlülükler geti-

ren bir “paralellik”ten söz etmek daha uygundur

45. maddenin mütekabiliyet ilkesini öngördüğünü ileri sürmek,

gayrimüslim azınlıkları yabancı olarak kabul etmek anlamına gelir.

Oysa, Türkiye’de yaşayan gayrimüslim azınlıklar, Türkiye Cumhuri-

yeti vatandaşıdırlar.

Kaldı ki, 45. maddenin “mütekabiliyet” şeklinde yorumlanması,

Türkiye’deki azınlıkların sadece Rumlardan oluşmadığı dikkate alın-

dığında bir takım sorunlara neden olacaktır. Örneğin, Türk azınlığının

bulunmadığı İsrail ve Ermenistan devletleri bakımından Yahudilere

veyahut Ermenilere ait olan vakıflarla ilgili sorunlarda hangi ülkenin

muhatap alınacağı ya da hiç devleti bulunmayan Süryani ve Keldani-

ler bakımından karşılıklılık ilkesi ne şekilde uygulanacağı sorusunun

yanıtını vermek mümkün görünmemektedir

Öktem, a.g.m., s. 554-555.

Öktem, a.g.m., s. 551-552.

Yusuf Uluç,

Vakıflar Hukuku ve Mevzuatı

, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları,

Ankara, 2008, s. 924; Öktem, a.g.m., s. 551.

Samim Akgönül, “Vakıflar Kanunu, Azınlık Olmak ve Azınlık Kurumları”,