108 / 521
TBB Dergisi 2011 (96)
Mustafa ÇAĞATAY
107
Öktem, 45. maddenin mütekabiliyet ilkesi olarak algılanması ge-
rektiği yönündeki görüşlerin siyasi görüşler olduğunu belirttikten
sonra, bu şekilde bir uygulamanın İstanbul’daki Rumlar ve Batı Trak-
ya’daki Türklere acı çektirmekten başka bir sonuç doğurmayacağını,
hatta ekonomik durumları zayıf olan Batı Trakya Türklerinin bu du-
rumdan daha fazla zarar görebileceğini, diğer taraftan İstanbul’daki
Rum nüfusun 2000 kişinin altına inmesi ve Yunanistan’ın İstanbul
Rum Cemaatini çoktan gözden çıkarması nedeniyle Yunanistan’ın
Lozan’aki azınlık hükümlerinin Türkiye açısından konusuz kaldığı
gerekçesiyle Batı Trakya Türklerini azınlık korumasından tamamen
mahrum bırakma yoluna gidebileceğini ileri sürmektedir
51
.
Ne var ki her iki ülke arasındaki uygulamanın “mütekabiliyet” il-
kesi dikkate alınarak yapılageldiği anlaşılmaktadır
52
.
Anayasa Mahkemesinin azınlıklık haklarına ilişkin yaklaşımını, si-
yasal partilerin kapatılması davalarında verdiği kararlarında görmek
mümkündür
53
. Anayasa Mahkemesinin 45. maddeyi “mütekabiliyet”
ilkesi anlamında değerlendirdiği görülmektedir. Örneğin, Anayasa
Mahkemesi 8.5.1980 günlü, E. 1979/1, K. 1980/1 sayılı siyasi parti ka-
patılması davasında
“Lozan Barış Antlaşması’nın ‘III. Fasıl’ hükümleriyle
gayrı müslim azınlıkların varlığı tanınmış ve yararlanacakları hak ve ayrıca
lıklar belirtilmiştir. Konferansta uzun tartışmalar sonunda saptanan bu hü
kümler ‘mütekabiliyet’ esasına dayanmakta…”
şeklinde karar vermiştir
54
.
Ancak, Anayasa Mahkemesi 27.12.2002 günlü, E. 2002/146, K.
2002/201 sayılı kararında, cemaat vakıflarına Bakanlar Kurulunun
izniyle, dini, hayri, sosyal, eğitsel, sıhhi ve kültürel alanlardaki ihti-
yaçlarını karşılamak üzere taşınmaz mal edinebilmelerine ve taşınmaz
malları üzerinde tasarrufta bulunabilmelerine olanak sağlayan yasal
düzenlemenin Anayasa’ya aykırı olmadığına karar verirken konuyu
Lozan Antlaşması’nda yer alan mütekabiliyet ilkesi yönünden değer-
lendirmemiştir.
Azınlıkça Dergisi
, S. Mart – 2008, s. 10
(http://www.azinlikca.org/pdfs/AZINLIKCA-36_Mart-08.pdf); uluç, a.g.e., s. 925.
51
Öktem, a.g.m., s. 557-558.
52
Aliefendioğlu, a.g.m., s. 226; aydın, a.g.m., s. 216.
53
Söz konusu kararların ayrıntılı incelemesi için bkz. Aliefendioğlu, a.g.m., s. 228-
236.
54
AMKD, S. 18, s. 32.