TBB Dergisi 96. Sayı

Geçmişten Günümüze Azınlık Vakıflarının Mal Edinmeleri Sorunu

110

liye hukuk mahkemesine yapılır. Mahkeme, vakfın kurulması için ge-

rekli ve zorunlu unsurların mevcut olup olmadığını, vakfın senedinde

noksanlıklar veya kanuna aykırılıklar bulunup bulunmadığını ince-

ledikten sonra tescile karar verir. Ancak, TMK’nun vakıf için aradığı

zorunlu unsurları ihtiva etmeyen, hukukun emredici hükümlerine ya

da TMK’nun 101. maddesinde belirtilen yasaklanmış amaçlara aykırı

olarak kurulan vakıfların tescili mümkün değildir

Osmanlı’nın son döneminde merkezîleşme hareketleri, dağınık

vaziyet alan vakıfların tek elde toplanması, vakıf sektöründe baş gös-

teren yolsuzlukların ortadan kaldırılması, devlet çatısının Batı tarzı

merkezî bir anlayışla yeniden organize edilmesi ve vakıf potansiyelin-

den devletin diğer sektörlerinde de yararlanılması fikriyle Evkaf Ne-

zareti kurulmuştur.

Batılılaşma döneminde vakıfların yönetiminin merkezîleştirilmesi

sonucu, vakıfların imkânlarının ve gelirlerinin devletin diğer sektörle-

rine aktarılması ve sonrasında yapılan hukuki düzenlemelerle, Hazine

ile Vakıflar arasında mevcut alacak ve borçların karşılıklı ibra edilmesi,

birçok vakfın bakımı için masraf gerektiren hayrat yapıların Evkaf Ha-

zinesine kalması, bu kurumlara gelir sağlamak için tahsis edilen taşın-

mazların azalması, hayrat eserlerin harap olmasına, hayri hizmetlerin

ve vakıf hizmetlerinin durma noktasına gelmesine de neden olmuştur.

3 Mart 1924 tarihli ve 429 sayılı Yasa ile de Evkaf Vekâleti kaldırıl-

mış ve bu görevler, Başbakanlığa bağlı Vakıflar Umum Müdürlüğüne

devredilmiştir. 1935 yılında da Vakıflar Kanunu yürürlüğe girmiştir.

Bu tarihler arasında vakıflarla ilgili herhangi bir mevzuat yürürlüğe

konulamamış, Evkaf Umum Müdürlüğü ve Vakıflar bütçe kanunları-

na eklenen maddelerle idare edilmiştir.

2.2. VAKIF TÜRLERİ

Vakıf türleri 17.2.1926 günlü, 743 sayılı Türk Kanunu Medenisi

(MK)’nin kabulünden önceki ve sonraki dönemdeki vakıflar olmak

üzere iki ana grupta tasnif edilebilir.

MK’un kabulünden önceki dönemdeki vakıfları, mahiyetleri (Hay-

ri – zürri), mülkiyetleri (sahih - gayrisahih), kullanım şekilleri (İcare-i

Akipek-Akıntürk, a.g.e., s. 667, 676 ve 677.