139 / 521
Geçmişten Günümüze Azınlık Vakıflarının Mal Edinmeleri Sorunu
138
bünyesi ve amacından kaynaklanan doğal ve zorunlu sınırlar söz ko-
nusudur. Bu hususta, yasada bir kurala yer verilmemiş olması ona sı-
nırsız bir mal edinme hakkı tanımaz. Bu noktada TMK’nun vakfa iliş-
kin genel kuralları ve kanunlarda yer alan diğer kurallar ile 5737 sayılı
Yasa’da öngörülen ve Vakıflar Genel Müdürlüğünce yapılan amaca
uygunluk denetimleri devreye girer.
Nitekim, 5737 sayılı Kanun’da cemaat vakıflarının taşınmaz mal
edinimi ile ilgili izin müessesesi kaldırılırken, Vakıflar Meclisince alım
sırasında bir defa yapılan denetim yerine bildirim, beyanname verme
ve iç denetim
108
müessesi getirilmiş; ayrıca Vakıflar Genel Müdürlü-
ğünün amaca uygunluk denetimi yani malın hangi amaçla ve vak-
fın hangi kaynağıyla, hangi yolla edinildiği, amaca uygun kullanılıp
kullanılmadığı, gelir getiriyorsa ekonomik değerlendirilip değerlen-
dirilmediği, gelirin nerelere harcandığı hususlarının Vakıflar Genel
Müdürlüğü müfettişlerince denetleneceği öngörülmüştür (Vakıflar
Kanunu, m. 33, 36, 60; Vakıflar Yönetmeliği, m. 39, 42, 122, 123; ayrıca
TMK m. 111)
109
. 5737 sayılı Yasa’nın genel olarak, vakıfların malları ve
gelirlerinden elde edilen gelirlerin ne şekilde elde edildiği ve vakfın
amacına uygun olarak harcanıp harcanmadığı üzerinde bir denetim
öngördüğünü görmekteyiz.
108
İç denetim, Vakıflar Kanunu’nun 33. ve Vakıflar Yönetmeliği’nin 39. ilâ 49.
maddeleri arasında düzenlenmiştir. Vakıflar Yönetmeliği’nin 41/1. maddesine
göre, iç denetim, vakıf faaliyetlerinin mevzuata ve vakfın stratejik planına uygun
olarak yürütülmesini; kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını;
bilgilerin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve zamanında elde edilebilirliğini
sağlamayı amaçlar. Vakıf senetlerinde denetim organına yer veren vakıflarda
iç denetim bizzat bu organları eliyle yapılabileceği gibi bağımsız denetim
kuruluşlarına da yaptırılabilir. Vakıf yöneticileri, yıl sonundan itibaren altı ay
içerisinde yapılacak iç denetim rapor ve sonuçlarını Ek-7’deki forma uygun olarak
düzenleyerek rapor tarihini takip eden iki ay içerisinde ilgili bölge müdürlüğüne
göndermekle yükümlüdürler.
109
Örneğin 5737 sayılı Yasa’nın 33. maddesinin son fıkrasında
“Vakıfların amaca ve
yasalara uygunluk denetimi ile iktisadi işletmelerinin faaliyet ve mevzuata uygunluk
denetimi Genel Müdürlükçe yapılır.”
; aynı Yasa’nın Rehberlik ve Teftiş Başkanlığının
görevlerine düzenleyen 60. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde ise
“Mülhak,
cemaat, esnaf vakıfları ile yeni vakıfların, vakfiye ve vakıf senedinde yazılı şartlara,
yürürlükteki mevzuata uygun yönetilip yönetilmediği, amacı doğrultusunda faaliyette
bulunup bulunmadığı, mallarının ve gelirlerinin vakfiye, 1936 Beyannamesi ve vakıf
senedindeki şartlara uygun kullanılıp kullanılmadığı hususlarını incelemek, denetlemek
ve rehberlik yapmak.”
hükümlerine yer verilmiştir. Benzer hükümler Vakıflar
Yönetmeliği’nin 39., 42., 122 ve 123. maddelerinde de yer almaktadır.