210 / 521
TBB Dergisi 2011 (96)
Ali YEŞİLIRMAK
209
MTK’nun 5(1). maddesi ise, milletlerarası tahkim açısından tahkim
anlaşmasının olumsuz etkisine ilişkin şu düzenlemeyi getirmektedir:
“
Tahkim anlaşmasının konusunu oluşturan bir uyuşmazlıkta dava mah
kemede açılmışsa; karşı taraf, tahkim itirazında bulunabilir. Tahkim itirazının
ileri sürülmesi ve tahkim anlaşmasının geçerliliğine ilişkin uyuşmazlıkların
çözülmesi Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun ilk itirazlara ilişkin hü
kümlerine tabidir. Tahkim itirazının kabulü halinde, mahkeme davayı usul
den reddeder.
Yani MTK’nın kapsamına giren
7
uyuşmazlıklarda, tahkim itirazı-
nın yapılması üzerine mahkeme geçerli bir tahkim anlaşmasının varlı-
ğını tespit ettiği halde itirazı kabul edip açılan davayı usulden reddede-
cektir. MTK, davanın usulden reddi için “mahkeme”de bir “dava”nın
açılmasından bahsetmektedir. Kanun, yapılan itirazı HUMK’nda yer
alan ilk itirazlara ilişkin hükme tâbi tutmuştur. Bunun sonucu olarak,
tahkim itirazı davanın esasına girilmesine engel teşkil eder
8
. İlk itiraz-
lar (dava engelleri), davanın başında; cevap dilekçesinde esasa girme-
7
MTK m. 1:
“
Bu Kanun, yabancılık unsuru taşıyan ve tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği
veya bu Kanun hükümlerinin taraflar ya da hakem veya hakem kurulunca seçildiği
uyuşmazlıklar hakkında uygulanır
.”
diyerek MTK’nun hangi hallerde uygulanacağını belirtmiştir. Yine MTK’nun 2.
maddesi yabancılık unsurunu şu şekilde tanımlamıştır:
“
Aşağıdaki hallerden herhangi birinin varlığı, uyuşmazlığın yabancılık unsuru taşıdığını
gösterir ve bu durumda tahkim, milletlerarası nitelik kazanır.
1. Tahkim anlaşmasının taraflarının yerleşim yeri veya olağan oturma yerinin ya da
işyerlerinin ayrı devletlerde bulunması.
2. Tarafların yerleşim yeri veya olağan oturma yerinin ya da işyerlerinin;
a) Tahkim anlaşmasında belirtilen veya bu anlaşmaya dayanarak tespit edilen hallerde
tahkim yerinden,
b) Asıl sözleşmeden doğan yükümlülüklerin önemli bir bölümünün ifa edileceği yerden
veya uyuşmazlık konusunun en çok bağlantılı olduğu yerden,
Başka bir devlette bulunması.
3. Tahkim anlaşmasının dayanağını oluşturan asıl sözleşmeye taraf olan şirket ortaklarından
en az birinin yabancı sermayeyi teşvik mevzuatına göre yabancı sermaye getirmiş olması
veya bu sözleşmenin uygulanabilmesi için yurt dışından sermaye sağlanması amacıyla
kredi ve/veya güvence sözleşmeleri yapılmasının gerekli olması.
4. Tahkim anlaşmasının dayanağını oluşturan asıl sözleşme veya hukuki ilişkinin, bir ülke
den diğerine sermaye veya mal geçişini gerçekleştirmesi.
21/01/2000 tarihli ve 4501 sayılı Kanun hükümleri saklıdır
.”
MTK’nun kapsamına ilişkin açıklamalar için bkz. örneğin Akıncı, Z.,
Milletlerarası
Tahkim
, 2. Bası, Ankara 2007, s
. 55-77.
8
HUMK m. 187; HMK m. 117(3). Bkz. örneğin Pekcanıtez H./Atalay O./Özekes,
M.,
Medenî Usûl Hukuku
, 10. Bası, Ankara 2010, s. 350.