186 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Candan ALBAYRAK
185
toplu işçi çıkarma; işçiden kaynaklanan bir nedene dayanmaksızın, iş-
verence bir ya da birkaç nedene dayalı olarak belli sayıda işçinin belli
bir zaman dilimi içerisinde işten çıkarılması olarak tanımlanmaktadır.
67
İşverenin, İş Kanunu’nun 29. maddesi uyarınca toplu işçi çıkarma
yoluna gidebilmesi için işçi çıkarmayı gerektiren bir durumun, bir ol-
gunun ortaya çıkması gerekir. 29. madde’de
“Ekonomik, teknolojik, yapı�
sal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu…”
denilerek toplu
işçi çıkarma nedenleri belirtilmiştir. Kanun’daki bu ifade, öğretide 158
sayılı ILO Sözleşmesi’nin 13. maddesine uygun bulunduğu gibi,
“eko�
nomik, teknolojik, yapısal”
sebepler yanında,
“işletme, işyeri ve işin gerekle�
ri sonucu”
ibarelerine yer verilmesi eleştirilmiştir. Çünkü bu ibarelerin,
kavrama olabildiğince soyut bir anlam ve dolayısıyla işverene, yargı
denetimini güçleştirecek yetkiler tanıdığı ileri sürülmüştür. Fakat 29.
maddede
“işletme, işyeri ve işin gerekleri”
ibarelerine yer verilmesi ile, İş
Kanunu m. 18/1’e uyum sağlanmak istenmiştir.
68
18. maddeye göre,
bildirimli fesihte bulunan işveren, işçinin yeterliliğinden veya davra-
nışlarından ya da işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden kay-
naklanan geçerli bir nedene dayanmak zorundadır.
Görüldüğü üzere toplu işçi çıkarma nedenleri oldukça geniş ele
alınmıştır. Ancak bu ve benzeri nedenlere girmeyen bir nedenle top-
lu işçi çıkartmak yasaya aykırı olacaktır. Örneğin; sendikal faaliyetler,
toplu iş sözleşmesi ile kabul edilen ücret zamlarının işçilik maliyetle-
rini yükseltmiş olması, işçilerin yeterliliğinden veya davranışlarından
kaynaklanan nedenlere dayalı fesihler, 29. maddede öngörülen sayıda
olsa bile, toplu işçi çıkarma sayılmayacaktır.
Kanun’da sayılan toplu işçi çıkarma nedenlerine uymayan bir
durumun sözleşme yolu ile eklenmesi suretiyle toplu işçi çıkarmanın
kanunda sayılı bulunan nedenlerini daha da genişletmek mümkün de-
ğildir. Zira Kanun’un 29. maddesi 100. madde ile cezai yaptırıma tabi
tutulmuştur. İş Kanun’u madde 100’e göre; 29. maddedeki hükümlere
aykırı olarak işçi çıkaran işveren veya işveren vekiline işten çıkardığı
67
Gülsevil Alpagut,
“Karşılaştırmalı Hukukta İşçinin Feshe Karşı Korunması”
,
İktisadi,
Sosyal ve Uluslararası Hukuki Boyutu ile İşçinin Feshe Karşı Korunması
, İş Hukukuna
İlişkin Sorunlar ve ÇözümÖnerileri 2001 Yılı Toplantısı, İstanbul Barosu Yayınları,
İstanbul 2002, s. 109-110.
68
Öner Eyrenci,
“Toplu İşçi Çıkarma ve Ortaya Çıkan Sorunlar”
,
A. Can Tuncay’a Arma�
ğan
, Legal Yayınevi, İstanbul Mayıs 2005, s. 553.