213 / 529
4857 Sayılı İş Kanununa Göre Çocuk ve Gençlerin İş Sözleşmesi Ehliyetlerinin ...
212
Türk hukukunda, başta Anayasa olmak üzere, çocuk ve gençlerin
asgari çalışma yaşı, işin niteliği ve buna göre çalıştırılma şartları, çalış-
ma süreleri, öğrenim imkânlarının oluşturulması ile sağlık ve güven-
likleriyle ilgili detaylı düzenlemeler bulunmaktadır. Anayasanın
“Ça�
lışma şartları ve dinlenme hakkı”
başlığını taşıyan 50. maddesine göre;
“Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz (f.I).
Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları
bakımından özel olarak korunurlar (f.II). … ”.
Sözkonusu hüküm ile her-
kesin yaşına uygun işlerde çalıştırılması ve küçüklerin çalışma şartları
bakımından özel olarak korunması öngörülmüştür.
Çocuk ve genç işçilere yönelik olarak getirilmiş olan kısıtlayıcı hü-
kümlerin en temel amacı onların fiziki, psikolojik ve sosyo-kültürel du-
rumlarının bu işlere uymaması; çalıştırılmaları durumunda ise telafisi
veya tedavisi mümkün olmayacak zararların doğabilmesi ihtimalidir.
Bu gerekçelerle gerek 4857 sayılı İş Kanununda gerek ona istina-
den çıkarılan
“Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği”
34
ile
“Çocuk ve Genç
İşçilerin Çalıştırılma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”
te çocuk ve
gençlerin korunmasıyla ilgili olarak detaylı düzenlemeler yer almakta-
dır ve özellikle iş sağlığı ve güvenliği açısından korunmaları hususuna
ağırlık verilmektedir.
35
İş Kanunu m. 71/I’e göre;
“On beş yaşını doldurmamış çocukların
çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi ta�
mamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime
devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırı�
labilirler.”
. Görüldüğü üzere madde hükmünde çalışma yaşına ilişkin
genel kural belirtilmiş ve sonrasında kuralın istisnası düzenlenmiştir.
36
Buna göre, İş Kanunu açısından en az çalışma/çalıştırma yaşı kural
olarak 15 yaştır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimini ta-
mamlamış olan çocukların, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine
ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak ha-
fif işlerde, m. 71’de belirtilen sürelerle çalıştırılmaları mümkündür.
37
34
RG 16.06.2004, Sayı: 25494.
35
Mollamahmutoğlu/Astarlı, a.g.e., s.425vd.
36
Mollamahmutoğlu/Astarlı, a.g.e., s.425-426; Akyiğit, Şerh, s.2033.
37
Çelik, a.g.e. s.119-120; Kadriye Bakırcı, Uluslararası Bölgesel ve Türk Hukuku
Açısından Çocuk ve Genç İşçilerin Haklarının Korunması, İstanbul 2004, Beta Ya-
yınları, s.235, 243vd.; Gaye Burcu Seratlı, İş Kazasından Doğan Destekten Yoksun