219 / 529
4857 Sayılı İş Kanununa Göre Çocuk ve Gençlerin İş Sözleşmesi Ehliyetlerinin ...
218
1. Hukuki Yaptırımlar
Bir sözleşmenin, tarafların istediği hukuki hüküm ve sonuçları
meydana getirmediği bütün hallere, bir üst kavram olarak, geçersizlik
(hükümsüzlük) adı verilir.
46
Geçersizlik (hükümsüzlük) müeyyidesi,
geçersizlik sebeplerinin ağırlığına göre; çeşitli türlere ayrılır. Başlıca
geçersizlik türleri; eksiklik, butlan ve iptaldir.
47
818 sayılı Borçlar Kanunu m. 20/I’ e göre (6098 sayılı Borçlar Ka-
nunu m. 27)
48
; içeriği imkansız ya da hukuka veya ahlaka aykırı olan
sözleşme batıldır. Aynı şekilde fiil ehliyetine sahip olmayan bir kim-
senin yaptığı sözleşmenin yaptırımı da butlandır.
49
Butlan, geçerliliği
için gerekli koşulları taşımayan hukuki bir işlemi, geçmişe etkili bir
şekilde hükümsüz kılan yaptırımdır.
50
Butlan, iş sözleşmesinin kamu
düzenini veya genel çıkarı ya da genel ahlakı korumaya yönelik bir ka-
nun hükmünün emrettiği hususa aykırılık nedeniyle sözkonusu olur.
51
Batıl bir sözleşme, başlangıçtan itibaren geçersiz bir hukuki işlem olup,
hiçbir zaman geçerlilik kazanamayacağı gibi, hiçbir hukuki sonuç da
doğuramaz. Bu nedenle butlan zamanla ortadan kalkmaz, tarafların
icazet veya teyidi ile veya edimlerin ifası ile sıhhat kazanmaz. Butlan
sebebi ileride ortadan kalksa bile sonuç değişmez.
52
Butlan yaptırımı Borçlar Kanununda, kamu yararı gerekçesiyle
düzenlenmiştir. Bu nedenle hâkim re’sen dikkate almak zorundadır.
Ayrıca geçersizlik sadece taraflar arasında değil, menfaati olan herkes
tarafından herkese karşı ileri sürülebilir.
53
46
Fikret Eren, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş 10. Bası, Beta
Basım Yayım Dağıtım A.Ş., Ocak 2008, İstanbul, s.299; M. Kemal Oğuzman/M.
Turgut Öz, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, 4. Bası, İstanbul 2005, s.126; Ahmet
M. Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Yeni Borçlar Kanunu’na Göre Ha-
zırlanmış, Genişletilmiş 14. Bası, Turhan Kitabevi, Temmuz 2011, Ankara, s.84-85.
47
Eren, a.g.e., s.299; Kılıçoğlu, a.g.e., s.84-85.
48
“B.K. md.27. maddesi eski 20. maddedeki yaptırım için “butlan” yerine “kesin hükümsüz�
lük” kavramını kullanmıştır.”
(Kılıçoğlu, a.g.e., s.85).
49
Eren, a.g.e., s.300.
50
Mollamahmutoğlu/Astarlı, a.g.e., s.492.; Akyiğit, Hükümsüzlük, s.5; Çelik, a.g.e.,
s.128.
51
Mollamahmutoğlu/Astarlı, a.g.e., s.492; Bakırcı, 2004, s.422.
52
Eren, a.g.e., s.301; Sarper Süzek, İş Hukuku, Genel Esaslar-Bireysel İş Hukuku, 5.
Bası (Tıpkı Bası), İstanbul 2009, s.287.
53
Eren, a.g.e., s.301; Oğuzman/Öz, a.g.e., s.127; Kılıçoğlu, a.g.e., s.21; Bakırcı, 2004,
s.422; Çelik, a.g.e., s.128; Kılıçoğlu, a.g.e., s.87.