333 / 529
Türkiye’nin Yolsuzlukla Mücadele Enstrümanları
332
Sivil Toplum Kuruluşları
(STK) da kamuoyuna tercüman olma
fonksiyonuna sahiptirler. Çoğulcu ve katılımcı demokrasi, sivil top-
lum rejimidir. vakıflar, dernekler, sendikalar, oda ve birlikler gibi mes-
lek kuruluşları günümüzdeki sivil toplum kuruluşları olarak yasama,
yürütme, yargı ve medyadan sonra
“beşinci güç”,
kamu ve özel sektör-
den sonra
“üçüncü sektör”
olarak tarif edilmektedir.
2.5.6.2. Kamu Denetçiliği (Ombudsman Denetimi).
İskandinav ülke-
leri ve Anglo-Sakson kaynaklı olan bir sistemdir. 28.9.2006 tarih ve
5548 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu ile kamu denetçiliği-
nin temelleri ülkemizde atılmışsa da anılan Kanunun tamamı Anayasa
Mahkemesinin 25.12.2008 tarih ve 2006/140 E., 2008/185 sayılı Kararı
58
ile Kamu Denetçiliğinin (Ombudsmanlık Kurumunun)
59
anayasal da-
yanağının bulunmaması gerekçesiyle iptal edilmiştir. Bunun üzerine
Anayasanın 74. maddesinde 7.5.2010 tarih ve 5982 sayılı Kanunla ya-
pılan değişiklikle ayrıntıları kanunla düzenlenmek üzere TBMM Baş-
kanlığına bağlı olarak Kamu Denetçiliği Kurumu kurulmuştur.
60
2.5.6.3. Uluslararası Denetim.
Taraf olduğumuz uluslararası sözleş-
meler uyarınca Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları ile diğer
58
Anılan Karar 4.4.2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış olup,
önemine binaen Kararın
“Esasın İncelenmesi”
ne ilişkin bölümüne kitabın sonunda
yer verilmiştir.
59
“Ombudsmanlık, Osmanlı’daki Ahilik/Kazaskerlik/kadılık kurumlarından esinlenerek te�
sis edilmiş bir kurumdur. Tarihimizde “Demirbaş Şarl” olarak tanınan İsveç Kralı 12.
Karl, ülkesinde kendisinin yokluğunda baş gösteren yolsuzlukların önlenmesi için bizden
bu kurumu almış ve 1713 yılında İsveç’te Ombudsmanlık Kurumu’nu kurmuştur.”
(Ata-
man, Taykan,
“İngiltere’de Ombudsman Kurumu”
, Türk İdare dergisi, Eylül 1993,
Sy. 400, nakleden; Fendoğlu, Hasan Tahsin, Dünyaya İhraç Ettiğimiz En Büyük
Marka: İnsan Hakları Kurumu (Ombudsmanlık)
http://www.hukukibakis.com/detay.php?id=1535, E.T.: 21.11.2010)
60
Anayasanın 74. maddesinin konuyla ilgili hükümleri şu şekildedir:
“Herkes, bilgi
edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkına sahiptir. Türkiye Büyük Millet Meclisi
Başkanlığına bağlı olarak kurulan Kamu Denetçiliği Kurumu idarenin işleyişiyle ilgili
şikâyetleri inceler.
Kamu Başdenetçisi Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından gizli oyla dört yıl için seçi�
lir. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte iki ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt
çoğunluğu aranır. Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok
oy alan iki aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan aday
seçilmiş olur.
Bu maddede sayılan hakların kullanılma biçimi, Kamu Denetçiliği Kurumunun kuruluşu,
görevi, çalışması, inceleme sonucunda yapacağı işlemler ile Kamu Başdenetçisi ve kamu
denetçilerinin nitelikleri, seçimi ve özlük haklarına ilişkin usul ve esaslar kanunla düzen�
lenir.”