TBB Dergisi 98. Sayı

TBB Dergisi 2012 (98)

Sesim SOYER GÜLEÇ

kalmadan denetim altına alınarak muhakemenin yapılmasına hizmet

etmesi sebebiyle adli kontrole uygulamada işlerlik kazandırılması te-

mel hak ve özgürlüklere önem veren çağdaş bir ceza muhakemesi sis-

teminin gereğidir.

Vurgulamaya çalıştığımız gibi, AİHM özgürlükler sınırlanırken

gereken özenin gösterilmesine önem vermektedir

. Bu çerçevede tu-

tuklama tedbirine, zorunlu hallerde ve son çare olarak başvurulması

ve öncelikle daha az sınırlayıcı seçenekler üzerinde durulmasının ge-

rekliliğini vurgulamaktadır. Ayrıca tutuklama yerine geçen seçenek-

lerin (kefalet, zorunlu ikamet, ev hapsi, polis denetimi, pasaporta el

koyma, teminatla salıverme yurt dışına çıkma yasağı vb.) değerlen-

dirilmemiş olmasını, AİHS (m. 5/3) kapsamında ele almakta ve ih-

lal kararları vermektedir. Örneğin, Pantea/Romanya kararında (No:

33343/96, prg. 180), tutuklama kararı veren ulusal makam, başvuru-

cunun muhakemeden kaçındığını ve serbest kalmasının kamu dü-

zeni için bir tehlike oluşturacağını belirtmiştir. Ancak üst mahkeme,

başvurucunun muhakemeden kaçmadığını, ulusal makamın bütün

çağrılarına geldiğini ve koridorda bekletildiğini tespit ederek, olayda

risk koşulu gerçekleşmediğinden, bu tutuklamanın iç hukuka aykırı

olduğunu söylemiştir. İnsan Hakları Mahkemesi de iç hukuka aykırı

olan bu tutuklamanın, Sözleşmeyi (m. 5/1) ihlal ettiği sonucuna var-

mıştır. Bu anlayışa rağmen uygulamada bu hususa gereken önem ve-

Hemen belirtelim ki, AİHM’e göre, örneğin, şartla salıverilen kişinin belli aralık-

larla düzenli aralıklarla bilgi verme yükümlülüğü, yabancıların belirli bir bölge-

ye girmesinin yasaklanması, gece dışarı çıkma yasağı gibi işlemler, özgürlükten

yoksun kılma sayılmaz. TEZCAN/ERDEM/SANCAKDAR/ÖNOK, s. 178-180.

Özgürlük olmadan güvenlik söz konusu olamayacağı gibi, güvenliğin bulun-

madığı durumlarda özgürlüğün varlığından bahsedilebilmesi de mümkün de-

ğildir. Bu konuda ayrıca, DI FABIO Udo, Sicherheit in Freiheit, NJW 2008, 421.

TRÖNDLE Herbert, Freiheit, Sicherheit und Recht, Festschrift für Jürgen Meyer

zum 70. Geburtstag, NJW 2007, s. 199. bunun göz önünde bulundurulmasının bir

sonucu olarak AİHS m. 5 her iki kavramı da bir arada koruma altına almakta-

dır. SCHÄDLER, Karlsruher Kommentar zur StPO, 6. Auflage 2008, Rn 2. Kişi

özgürlüğü ve güvenliği ile ilgili AİHS m. 5 konusundaki ayrıntılı açıklamalar için

bkz. TEZCAN Durmuş /ERDEM M. Ruhan/SANCAKDAR Oğuz, Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Ankara 2004, s.

278 vd; KARAOSMANOĞLU Fatih, İnsan Hakları, Ankara 2011, s. 239 vd; VA-

LERIUS, EMRK Art. 5, in: Beck’scher Online-Kommentar StPO, 15.04.2011, Edi-

tion: 10, Rn 1; SCHÄDLER, Rn 2. Kişi özgürlüğünün sınırlanması konusunda

AİHM tarafından kabul edilen kriterler konusunda bkz. MEYER-LADEWIG Jens,

Europäische Menschenrechtskonvention, 3. Auflage 2011, Rn 6-11.