87 / 529
AİHS ve AİHM Kararları Çerçevesinde Yakalama ve Tutuklama Koruma Tedbiri ile ...
86
alınmadıklarını iddia ettiği durumlarda bunu ispat için sunduğu gö-
zaltı kayıtlarını inandırıcı ve güvenilir bulmamış ve tanık beyanlarına
itibar ederek gözaltına alma işlemini gerçekleşmiş saymış
40
, Sözleşme-
nin 5. maddesinin bir bütün olarak ihlal edildiğine karar vermiştir.
Gözaltına alma işlemlerinin denetlenmesi CMK’ nın 92 maddesin-
de Cumhuriyet başsavcısı veya görevlendirileceği Cumhuriyet Savcı-
sının nezarethaneleri, ifade alma odalarını, gözaltında bulunan kişile-
rin durumlarını, gözaltına almanın neden ve sürelerini, gözaltına alma
ile ilgili tüm kayıt ve işlemleri denetleyeceğini belirterek gözaltına al-
manın sıkı bir şekilde denetlenmesi sağlanmaya çalışılmıştır.
Mahkeme kararlarına göre gözaltı kayıtları, gözaltı tarihini, saa-
ti ve yerini, gözaltına alınan kişinin açık kimlik bilgilerini, gözaltına
alma sebeplerini, gözaltına alma kararı veren yetkilinin kimlik ve gö-
rev bilgilerini, gözaltından çıkış zamanını ve nedenini ve bunun gibi
birtakım bilgileri doğru bir şekilde içermelidir
41
.
D. HAKKINDAKİ İSNADI ÖĞRENME HAKKI
Sözleşmenin 5. maddesinin 2. fıkrasına göre, kişi özgürlüğü kı-
sıtlanan, başka bir ifadeyle yakalanan, tutulan (gözaltına alınan veya
tutuklanan) kişiye, bazı haklar tanınmıştır. Bu haklardan bir tanesi,
özgürlüğü kısıtlanan kişiye bu işleme maruz tutulmasının nedenleri
ve kendisine yöneltilen her türlü suçlamanın en kısa zamanda ve anla-
dığı bir dille bildirilmesi zorunluluğudur
42
. AİHM’e göre gerek maddi
olaylar gerek bunlara ilişkin hukuki nitelendirmeler hakkında derhal
ayrıntılı bir bilgilendirme yapılmalıdır
43
.
İşkence Suçu, Ankara 2006, s. 222 vd.
40
Özdek, s.183.
41
Bu konuda verilmiş kararlardan bazıları 25 Mayıs 1998 tarihli
Kurt/Türkiye
ka-
rarı; 13.6.2000 tarihli
Timurta
s
/Türkiye
kararı; 8.7.1999 tarihli
Çakıcı/Türkiye
kara-
rı; 27.02.2001 tarihli
Çiçek/Türkiye
kararı; 31.05.2001 tarihli
Akdeniz ve Di
g
erleri
/
Türkiye kararı; 17.07.2001 tarihli İ
rfanBilgin/Türkiye
kararı; 18.6.2002 tarihli
Orhan/
Türkiye
kararı (bkz.
:http://www.inhak-bb.adalet.gov.tr; http://www.yargitay.
gov.tr/aihm).
42
Tezcan/Erdem/Sancakdar, s. 287; Öztürk ve diğerleri, s. 392; Centel, Nur/Zafer,
Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul 2010, s. 157; Özbek, Veli Özer/Kan-
bur, Nihat/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar/Tepe, İlker, Ceza Muhakemesi Huku-
ku, Ankara 2011, s. 64.
43
Ünver/Hakeri, s. 217.