90 / 529
TBB Dergisi 2012 (98)
Behiye EKER KAZANCI
89
Anayasa m. 19/3’ de
“suçluluğu hakkında kuvvetli belirti bulunan ki�
şiler, ancak kaçmalarını, delillerin yok edilmesini veya değiştirilmesini önle�
mek maksadıyla veya bunlar gibi tutuklamayı zorunlu kılan ve kanunda gös�
terilen diğer hallerde hâkim kararı ile tutuklanabilir”
ve CMK m. 101/1’ de
“soruşturma evresinde şüphelinin tutuklanmasına Cumhuriyet Savcısının
istemi üzerine Sulh Ceza Hâkimi tarafından, kovuşturma evresinde sanığın
tutuklanmasına Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine veya resen mahkemece
karar verilir”
şeklinde bu husus düzenlenmiştir.
CMK’ da AİHS’e paralel olarak tutuklama konusunda hakim dı-
şında kimseye yetki vermemiştir. Gecikmesinde sakınca bulunması
halinde Cumhuriyet savcısının ve kolluğun yakalama yetkisi olması-
na rağmen tutuklama konusunda böyle bir istisna kabul edilmemiştir.
Burada yakalanan kişinin yakalama anından itibaren, hâkim önü-
ne çıkmadan, en fazla ne kadar süreyle idari makamlar tarafından
tutulabileceği konusu önem kazanmaktadır. Sözleşme, belli bir süre
belirtmemiş
“hemen”
demekle yetinmiştir
57
. Hemen kavramının ne
anlama geleceğini Mahkeme, içtihatları ile belirlemiştir
58
. İçtihatların-
da mahkeme olağan hallerde gözaltında tutma süresini azami
4 günle
sınırlamış ve bu sürenin üzerindeki tutmaları Sözleşmenin ihlali ola-
rak yorumlamıştır
59
. Mahkemeye göre bu süreyi aşan gözaltında tut-
ma durumlarında, gözaltında işkence ve kötü muamele yapılması ve
bunun izlerinin kaybolması riski yüksektir. Aynı zamanda bu durum
baskı unsuru oluşturarak itiraf almaya da sebep olabilecektir
60
. Bu-
nunla birlikte Mahkeme,
“hemen”
kavramının yorumlanmasında fazla
esnek davranmamış ve 4 gün 6 saatlik gözaltı süresini de Sözleşmeye
aykırı bulmuştur
61
. Mahkeme olağanüstü durumlarda 4 günden fazla
57
Şentuna, s. 75.
58
Kunter/Yenisey/Nuhoğlu, No. 63.10.
59
Bu yönde kararlar için bkz.: 22.05.1984 tarihli Dejong, Baljet ve Van Den Brink/
Hollanda kararı (7, 11,16 günlük süreler); 22.05.1984 tarihli Duinhof ve Duijf/Hol-
landa kararı (11 ve 12 günlük süreler); 22.05.1984 tarihli Van Der Sluijs, Zuider-
veld ve Klappe/Hollanda kararı (3 ve 5 günlük süreler) (Doğru, İnsan Hakları
Avrupa Mahkeme İçtihatları, s.307-321 ).
60
11.07.2000 tarihli Dikme/Türkiye kararı (bkz.
:http://www.inhak-bb.adalet.gov.
tr;
http://www.yargitay.gov.tr/aihm). (Ayrıca bkz. Cengiz/Demirağ/Ergül/
McBride/Tezcan, s. 26).
61
29.11.1988 tarihli Brogan ve Diğerleri/Birleşik Krallık kararı (bkz:
http://aihm.
anadolu.edu.tr/aihmgoster.asp?id=178) . Ayrıntılı açıklama için bkz. Öztürk ve
diğerleri, s. 396 vd.