132 / 521
TBB Dergisi 2012 (99)
Gürsel KAPLAN
131
ci durumda malın mülkiyeti idareye geçmektedir. Fransa’da özdeyiş
hâline gelmiş bir içtihadî ilkeye göre “yanlış yere yapılmış bayındırlık
eseri yıkılamaz
(ouvrage public mal planté ne se détruit pas)
”.
15
“Bayın-
dırlık eserlerinin dokunulmazlığı ilkesi (
principe d’intangibilité des ouv-
rages publics
)” olarak da ifade edilen ve zaman zaman mahkemelerin
idareye emir veremeyeceği şeklinde ikinci bir ilke ile de desteklenmiş
16
olan bu ilke uyarınca mahkemelerin bir bayındırlık eserinin işlemesi-
ne yahut bütünlüğüne, ne şekilde olursa olsun, müdahale eden karar
veremeyecekleri kabul edilmiştir.
17
Bu iki ilkeden birisi arasında seçim
yapmanın mümkün olduğu hallerde ise, mahkemeler genellikle ikin-
cisine yani
“bayındırlık eserlerinin dokunulmazlığı ilkesi”
ne dayanmayı
tercih etmişlerdir ve böylece bu ilke zaman içinde iyice yerleşmiştir
18
.
Söz konusu ilkenin yerleşmesinin yarattığı sonuç ise, kamulaştır-
masız olarak üzerinde bayındırlık eseri inşa edilen taşınmazın mülki-
yetinin idareye geçmesi olmuştur. Çünkü bu anlayışa göre, bu şekilde
taşınmazına el atılan malik, idarenin müdahalesine karşı men-i mü-
dahale davası veya istihkak davası açamaz. Bu kişi sadece uğradığı
zararın giderilmesi için adlî yargıda tazminat davası açabilir.
19
Adlî
yargı hâkimi, tazminata karar verirken aynı anda, mülkiyetin idareye
devrine de hükmeder.
20
İşte hâkimin bu kararıyla mülkiyet, mal sahi-
binin rızası hilafına idareye geçmiş olur ki, “
dolaylı
kamulaştırma”da,
“dolaylılığın”
anlamı budur.
21
Ancak
“bayındırlık eserlerinin dokunulmazlığı ilkesi”
yahut
“dolaylı
kamulaştırma”
denilen bu uygulama, yaklaşık birbuçuk asır boyunca
uygulandıktan sonra, 1990’lı yıllardan itibaren yavaş yavaş terk edil-
meye başlanmıştır.
22
Anılan teorinin terk edilmesine ilişkin ilk işaretler
Conseil d’État’ın
23
19 Nisan 1991 tarihli Époux
Denard et Martin
kararı
ile Yargıtay’ın
24
6 Ocak 1994 tarihli
Baodon de Mony
kararı ile verilmiştir.
15
Chapus, a.g.e., s.566; Martine Lombard/Gilles Dumont,
Droit Administratif
, 5. Bas-
kı, Dalloz, Paris, 2003, s. 390.
16
Chapus, a.g.e., s. 566-567.
17
Chapus, a.g.e., s. 566; Gözler, a.g.e., c. II, s. 994.
18
Chapus, a.g.e., s. 567.
19
Chapus, a.g.e., s.566-567; Gözler, a.g.e., c. II, s. 995.
20
Chapus, a.g.e., s.566-567; Gözler, a.g.e., c. II, s. 995.
21
Gözler, a.g.e., c. II, s. 995.
22
Chapus, a.g.e., s. 569; Lombard/Dumont, a.g.e., s.390.
23
CE (Sect.), 19 avril 1991
,
Époux
Denard et Martin
, Recueil, p. 148 (Nakleden: Cha-
pus, a.g.e., s. 569; Lombard/Dumont, a.g.e., s.390).
24
Cass.Ass.Plén., 6 janvier 1994,
Baodon de Mony
, c. EDF, AJDA, p. 424 (Nakleden:
Chapus, a.g.e., s. 570; Lombard/Dumont, a.g.e., s.390).