140 / 521
TBB Dergisi 2012 (99)
Gürsel KAPLAN
139
VI- Anayasa Mahkemesinin 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun
38 inci Maddesini İptal Etmesi Üzerine Ortaya Çıkan Hukuksal
Durum ve Yargı Yerlerinin Tutumu
Anayasa Mahkemesi’nin anılan kararının yürürlüğe girmesinin
ardından, hukukumuzda kamulaştırmasız elkoyma halini düzenleyen
hiçbir yasal düzenleme kalmamıştır. Yargıtay,
“Dosyada yapılan incelemede; dava konusu taşınmazın 2132 metrekare-
lik kısmına, 1961 yılından sonra el atılarak yol haline getirildiği ve el atma
tarihinden itibaren, 2942 sayılı Kamulaştırma Yasasının 38. maddesinin,
Anayasa Mahkemesince iptal edilme ve dava tarihine kadar 20 seneden fazla
süre geçtiğinden, taşınmaz maliki olan davacı tarafın her türlü dava hakkının
düştüğü anlaşılmıştır.
Diğer taraftan Anayasa Mahkemesince; 2942 sayılı Kamulaştırma Ya-
sasının 38. maddesi iptal edilmiş ise de, Anayasanın 153/son maddesi uya-
rınca; Anayasa Mahkemesinin iptal kararlarının geriye yürümeyeceği ilkesi
uyarınca, Kamulaştırma Yasanının 38. maddesinin iptal edilmesinden önceki
kazanılmış haklara uygulanması imkânı da bulunmamaktadır.
tanınmış olan hakların, hak sahiplerince yirmi yıl boyunca kullanılmaması, o kimse-
lerin taşınmazla aralarındaki ilişkiyi fiilen kestiğini göstermiş olsa bile, o taşınmazla
aralarındaki hukuksal ilişkinin sona erdiği anlamına gelmez. Devlet faaliyetlerinin
hukuk kurallarına uygun olması, kazanılmış haklara saygı duyulmasını gerektirir.
Kazanılmış haklara saygı ilkesi hukukun genel ilkeleri ve hukuk devleti kavramı içe-
risinde yer alır. Bu ilkenin temel amacı ise bireylerin hukuk güvenliğini sağlamaktır.
Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa’nın 2. maddesine de aykırıdır.
Öte yandan Avrupa İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerinin Korunmasına
İlişkin Sözleşme›ye Ek Protokol›ün 1. maddesinde:
“Her gerçek ve tüzel kişinin mal ve mülk dokunulmazlığına saygı gösterilmesini isteme
hakkı vardır. Herhangi bir kimse, ancak kamu yararı sebebiyle ve yasada öngörülen ko-
şullara ve uluslararası hukukun genel ilkelerine uygun olarak mal ve mülkünden yoksun
bırakılabilir.
Yukarıdaki hükümler, devletlerin, mülkiyetin kamu yararına uygun olarak kullanılmasını
düzenlemek veya vergilerin ya da başka katkıların veya para cezalarının ödenmesini sağla-
mak için gerekli gördükleri yasaları uygulama konusunda sahip oldukları hakka halel ge-
tirmez.”
denilmektedir. Nitekim bu kural uyarınca Avrupa İnsan Hakları Mahke-
mesi, önüne gelen değişik davalarda kamulaştırmasız el koymayı mülkiyet hak-
kına aykırı bulmuştur. Mahkeme Papamichalopoulos-Yunanistan (No:14556/89)
Carbonara& Venture-İtalya (No: 24638/94) ve Belvedere Alberghiera S.R.L.-İtalya
(No: 31524/96) davalarında Yunan Deniz Kuvvetleri ve İtalyan Belediyelerinin
kamulaştırmasız elatmalarını mülkiyet hakkının ihlali olarak değerlendirmiştir.
Açıklanan nedenlerle, dava dilekçesinde ileri sürülen diğer aykırılık savları üze-
rinde durulmaksızın itiraz konusu kural, Anayasa’nın 2., 13., 35. ve 46. maddele-
rine aykırıdır. İptali gerekir.”. (
Anayasa Mahkemesi Kararlar Bilgi Bankası).